خودشناسی یک اصطلاح گسترده است که به معنی آگاهی از احساسات ، ویژگی ها ، انگیزه ها و توانایی های فرد است.
توجه به این نکته ضروری است که خودشناسی یک نوع اطلاعات ساکن و دائم نیست ، بلکه پویا و دائماً در حال تغییر است.
همانطور که در طول زندگی یاد می گیرید و رشد می کنید ، توانایی شما در شناخت خود و آگاهی از شخصیتی که دارید دائما تغییر می کند.
خودشناسی “برای عملکرد سالم ضروری است زیرا شناخت خوب خود مان منجر به تصمیم گیری واقع بینانه در مورد جنبه های کلیدی زندگی فرد می شود.
یادگیری درباره خودمان یک سفر روشنگرانه محسوب میشود . ذهن ما به طرز ماهرانه ای سازوکارهایی را ایجاد می کند تا افکار و احساسات ناخوشایند یا تحریک کننده را در خارج از شعور خود نگه دارد.
این مکانیسم ها ، مانند فراموشی عمدی یا سرکوب ناخودآگاه ، می تواند باعث شود که از تأمل و فکر کردن برای دستیابی به خودشناسی اجتناب کنیم.
زیرا ما به حفظ تصویر درونی خاصی از خودمان علاقه داریم تا اینکه بدانیم واقعاً چه کسی هستیم.
نتیجه نهایی این است که ما اغلب خودشناسی نداریم و از مزایای آن در زندگی شخصی و حرفه ای خود بی خبر هستیم.
خودشناسی چیست
خودشناسی به درک شما از مجموعه‌ای از ویژگی‌های شخصی خویش اشاره دارد.
شناخت هر آنچه که مربوط به شما است و هویت منحصر به فردتان را ایجاد کرده معنای خود شناسی است.
ویژگی‌های شخصیتی، توانایی‌ها، علایق، سیستم اعتقادی و چیزهایی که به شما انگیزه و آرامش می‌دهد خود حقیقیتان را می‌سازد.
افرادی که به راحتی قادر به شناخت هویت خویش هستند، معمولاً قوی‌تر و زندگی بی نقص تری دارند.
ممکن است شما برای خود شناسی زمان زیادی صرف نکرده باشید. مهم نیست در حال حاضر چند ساله هستید. دانستن اینکه حقیقتاً چه کسی هستید به شما امکان می‌دهد تا در زندگی هدفمند باشید.
در صورتی که افراد هدف از زندگی خود را بدانند دیگر اسیر روابط اشتباه، مشکلات شخصیتی و حتی مالی نمی‌شوند.
شاید با همین مقدمه کوتاه متوجه تأثیر شگرف خودشناسی بر سلامت روان و عاطفی خویش شده باشید. اگر به بررسی مزایای این حس خوب و توسعه شخصیت خویش علاقه‌مند هستید، با ما همراه باشید.
با ندانستن پاسخ این سوال که “من کیستم؟” ، شما همچنان به ایجاد هویت های جدید از خود ادامه می دهید ، در نتیجه از خود واقعی خود دورتر می شوید.
تمام رنج های زندگی به دلیل ندانستن هویت واقعی شماست. تا زمانی که خود واقعی خود را پیدا کنید، خود را فقط نامی می دانید که به شما داده شده است
چرا خود شناسی اهمیت دارد؟
برخی افراد می‌توانند بدون شناخت دقیق شخصیت خود در زندگی بسیار پیشرفت کنند.
ممکن است بپرسید آیا خودشناسی سبب پیشرفت بیش از پیش این افراد میشود؟ پاسخ بله است.
تصویر شخصی شما می‌تواند به شناخت و باور ارزش‌های فردی کمک کند.
هیچ انسانی کامل نیست اما هر انسانی دارای بی‌نهایت ارزش و ویژگی منحصر به فرد است.
خود شناسی سبب میشود تا حقیقت خود را بپذیرید. این حقیقت هم شامل ویژگی‌هایی میشود که به آن‌ها افتخار می‌کنید و هم آن‌هایی که باید بهبود ببخشید.
اگر از برخی جنبه‌های فردی خود ناراضی هستید، وقتی به تواناییهای خود باور داشته باشید، راحتتر می‌توانید آن‌ها را بپذیرید. گاهی حتی راحتتر می‌توانید آن‌ها را رفع نمایید.
از سوی دیگر، نداشتن حس واضح از شخصیت خویش، باعث میشود در زندگی به فردی سردرگم تبدیل شوید.
اگر هنگام تصمیم گیری برای انتخاب‌های مهم و حساس زندگی دچار عدم اطمینان و بلاتکلیفی هستید، به خودشناسی نیاز دارید.
اگر شخصیت حقیقی خود را نشناسید، کم‌کم برای انتخاب‌های ساده در زندگی هم دچار مشکل می‌شوید.
در نتیجه، در طی زمان شما به فردی تبدیل می‌شوید که بی هدف است.
گویا شما شاخه درخت هستید و سخن و تصمیم دیگران برای شما باد پاییزی. با هر تصمیم دیگران، زندگی شما تغییر میکند و حق طبیعی انتخاب از شما سلب میشود.
این شرایط اغلب منجر به بروز نارضایتی فرد از زندگی حتی برهم خوردن سلامت روان وی می‌گردد.
قبل از شروع خودشناسی باید احساسات خود را ارزیابی نمایید.
شاید شما به الگویی از انتخاب بر اساس آنچه فکر می‌کنید دیگران از شما می‌خواهند تبدیل شده‌اید.
گاهی ما اشتیاق کافی یا حد صحیحی از جاه طلبی برای زندگی خویش نداریم. پرسش سؤالات ذیل از خود به شما کمک میکند تا احساس خود را ارزیابی نمایید.
از قدیم الایام ، ما خود را جسمی می دانیم که به ما داده شده است. به همین دلیل ما تحت تأثیر هر اتفاقی برای بدن قرار می گیریم.
در نتیجه ما شاد یا غمگین می شویم. سرگردان می شویم تا سعادت را ماندگار کنیم و سعی کنیم از ناراحتی فرار کنیماسات خود را بررسی نمایید
آیا رفتار من صرفاً برای خوشنودی دیگران است؟
بسیار خوب است که ما گاهی اوقات نظرات دیگران را بپذیریم. با این حال اگر همیشه از خواسته‌های آن‌ها پیروی کنیم،
به احتمال زیاد دیگر برای خود زندگی نخواهید کرد. اگر خود را بیشتر در کلام دیگران می‌یابید یا روابط و توانایی‌هایتان را بر اساس جلب رضایت آن‌ها برمی‌گزینید، به خودشناسی نیاز دارید.
نقاط قوت من چیست؟
شناخت نقاط قوت به باور تواناییهای خویش منجر میشود. اگر از تواناییهای خودتان مطلع باشید از آن‌ها برای رسیدن به اهداف متعددی در زندگی استفاده می‌کنید.
داشتن استعداد در هر زمینهای و به حداکثر رساندنش در زندگی روزمره به معنی این است که شخصیت سالمی دارید.
چه چیزی باعث خوشبختی من میشود؟
برای درک احساس خوشبختی به دو سؤال مهم پاسخ دهید.
الف) چه چیزی به شما کمک میکند استراحت کنید یا از زندگی لذت ببرید؟
ب) چه سرگرمی‌ها و فعالیت‌هایی زندگی را برای شما معنادار میکند؟
هر کس چند شخص یا چند چیز مهم در زندگی دارد که نمی‌خواهد از دست بدهد. شناسایی این افراد یا تعلقات خاطر خویش می‌تواند حقایق وجودی شخصیت شما را نمایان کند.
ارزش‌های فردی من کدام اند؟ آیا من بر اساس آن‌ها زندگی می‌کنم؟
شناخت ارزش‌های فردی می‌تواند راهگشای زیادی در ترسیم مسیر زندگی باشد.
خودشناسی از شناخت ارزش‌ها آغاز میشود. این ارزش‌ها ویژگی‌های اولویت‌دار شما را توصیف میکند. همدلی، صداقت، قابل اعتماد بودن، مهربانی و غیره.
انتخاب‌های من منعکس کننده منافع شخصی خودم است یا دیگران؟
اگر مطمئن نیستید چگونه به این سؤال پاسخ دهید، از زاویه دیگری به آن نگاه کنید.
آیا اگر تنها بودید همان انتخاب‌ها را می‌کردید؟
تصمیماتی که عمدتاً بر اساس خواسته‌ها و اهداف شما برای خودتان است، نشان دهنده درک شما از ارزش‌های خویش است.
چه عواملی بر شناخت ارزش‌ها و عمل به آن‌ها تأثیر می‌گذارند؟
درک بهتر عوامل مؤثر در شکل گیری ارزش‌های خویش، شما را در زندگی به فردی موفق تبدیل میکند. این عوامل شامل موارد ذیل است.
فرد سازی
فرآیندی که از طریق آن خودی منحصر به فرد ایجاد می‌کنید از دوران کودکی آغاز میشود. برای موفقیت فردی، کودک به فضایی برای کاوش، یادگیری و بیان خواسته‌ها نیاز دارد.
وقتی ما تشویق شویم تا شخصیت حقیقی خود را بدون شرم و گناه نشان دهیم، افراد قوی تری خواهیم بود.
اگر تلاش شما برای ابراز وجود تنها برای خوش آمد والدین و دوستان باشد، سبب نادیده گرفتن احساس درونی‌تان می‌گردد.
بسیاری از افراد خود را به عنوان شخصیتی که توسط دیگران راحتتر پذیرفته میشود معرفی می‌کنند.
وابستگی‌ها
رابطه شما با والدین در دوران کودکی، نقش به سزایی در درکتان از سایر روابط در مراحل بعدی زندگی دارد.
یک وابستگی ناصحیح به والدین نه تنها رشد فردی شما را مختل میکند بلکه بر روابط عاطفی در بزرگ‌سالی نیز مؤثر است.
وابستگی‌های عاطفی تا حدودی پیچیده است، اما در اینجا به اختصار نحوه ارتباط آن‌ها با احساس خود را توضیح می‌دهیم.
وقتی از علاقه دیگران نسبت به خود مطمئن نیستید ممکن است برای جلب رضایت او به هر کاری دست بزنید.
تحسین و محبت حاصله از جانب او این باور را تقویت خواهد کرد. این افراد بر این باورند که الگوسازی از خود مطابق انتظارات دیگران، تنها راه موفقیت در روابط است.
این الگو معمولاً در روابط آینده شما تأثیر سو خواهد داشت. با این شیوه شما تنها راه حفظ محبت دیگران را رفع نیازهای آن‌ها می‌دانید.
میل به تناسب
اگر در نوجوانی برای تطبیق با همسالان خود تلاش کرده‌اید، ممکن است در تله میل به تناسب گرفتار شده باشید.
فرد در این حالت به جای حفظ احساس خود، شروع به تغییر هویت خویش میکند. هدف از این تغییر سازگاری بیشتر با دیگران است.
پذیرش می‌تواند یک انگیزه قوی باشد. در صورتی که با تغییر شخصیت خویش، از جانب دیگران پذیرفته شدید، قطعا به چنین رفتاری ادامه میدهید.
اگر این احساس در نوجوانی در وجودتان شکل گرفت قطعاً در بزرگ‌سالی شما را با مشکل روبه‌رو خواهد کرد. مثلاً ارزش‌های برخی افراد در جمع‌های خانوادگی و همکاران تغییر میکند.
همین تعویض ارزش از محلی به محل دیگر شما را سردرگم و دچار استرس خواهد کرد.
چگونه از خود یک فرد قوی بسازیم؟
احساس ناپایدار و متزلزل درباره خود، شما را دچار عدم موفقیت و سطحی نگری میکند. آگاه باشید که شما هر زمان قادر هستید تصویری واضح از خویش در ذهنتان ایجاد کنید.
برای ایجاد یک هویت مستقل و ملموس‌تر راهکارهای ذیل را امتحان نمایید.
ارزش‌های خود را مشخص کنید
ارزش‌ها و باورهای هر فرد، جنبه‌های اساسی هویت وی را شکل می‌دهد.
شناخت ارزش‌های فردی به شما کمک میکند تا آنچه را که برایتان اهمیت بیشتری دارد تشخیص دهید. به این شیوه شما به راحتی می‌توانید مسائل مهم از مباحث غیر ضروری زندگی خویش را تفکیک کنید.
آگاه باشید که ارزش‌ها می‌توانند در تعیین مرزهایی زندگی خویش با دیگران کمک کننده باشند. مثلاً اگر شما برای صداقت ارزش قائل هستید، مشخص می‌کنید که نمی‌توانید با فرد دروغ‌گو در ارتباط باشید.
شما مجبور نیستید همه ارزش‌های خود را به طور هم‌زمان تعیین کنید. سعی کنید هر ماه یک ارزش مهم را در نظر بگیرد و برای عمل به آن برنامه ریزی نمایید.
خودتان تصمیم بگیرید
تصمیمات شما در بیشتر موارد باید برای سلامتی و رفاه خودتان مفید باشد. اگر همسر یا فرزندی دارید و می‌خواهید نیازهای او را هم در نظر بگیرید، اشکال ندارد.
با این حال به یاد داشته باشید که نیازهای عزیزانتان نباید سبب غفلت شما از خودتان شود.
آگاه باشید که اگر نیازهای خودتان برآورده نشود، کمتر چیزی برای ارائه به دیگران دارید.
شاید شما در گذشته به دیگران اجازه داده‌اید تصمیمات مهمی برایتان بگیرند. انتخاب دانشگاه، محل زندگی حتی شغل شما را شاید دیگران انتخاب کرده باشند.
اگر چنین است ممکن است شروع تصمیم گیری توسط خودتان دشوار و حتی ترسناک باشد.
سعی کنید از تصمیمات کوچک آغاز کنید. بدون اینکه از دیگران درخواست کمک کنید تصمیم‌های کوچک بگیرید و آن‌ها را عملی نمایید.
اندکی تنها باشید
وقتی می‌خواهید کسی را بشناسید، با او وقت می‌گذرانید. درست است؟ شما برای شناخت بیشتر خود نیز نیاز دارید اوقاتی تنها باشید
ممکن است در ابتدا اندکی عجیب به نظر برسد. با این حال بهتر است از دیگران اندکی فاصله بگیرید.
گاهی لازم است از شریک زندگی خود و حتی خانواده دور باشید. از این زمان هر طور که دوست دارید استفاده نمایید.
اگر واقعاً می‌خواهید یک خلوت بی نظیر داشته باشید چند توصیه برای شما داریم.
نحوه دست یابی به ایده آل‌های خود را در نظر بگیرید
شناخت تفاوت بین خود ایده آل و خود واقعی می‌تواند به کاهش احساس نارضایتی و حتی افسردگی کمک کند.
در واقع خودشناسی اگرچه شروع بسیار خوبی است اما به تنهایی کافی نیست. عدم پردازش به این شناخت می‌تواند بر سلامت عاطفی شما تأثیر منفی بگذارد.
پس از شناخت ارزش‌های فردی، در نظر بگیرید که چه کارهایی باید برای همسویی با هویت خویش انجام دهید. از خود بپرسید که می‌توانید چه تغییراتی در زندگی حرفه‌ای یا تعامل با دیگران ایجاد نمایید.
چه موقع به کمک نیاز دارید؟
ممکن است تعریف هویت خود بسیار طاقت فرسا باشد به خصوص اگر هرگز به آن فکر نکرده باشید.
اگر احساس سردرگمی شدید دارید با یک مشاور یا روانشناس ارتباط بگیرید. یک درمانگر می‌تواند به شما در شناخت ارزش‌های فردی کمک کند. او برای همین کار آموزش دیده است.
مشکلاتی که افراد حین خودشناسی به آن‌ها برخورد می‌کنند و برای رفعشان از درمانگر کمک می‌گیرند شامل موارد ذیل است.
گفت‌وگو درمانی علاوه بر شناخت ارزش‌های خویش فواید دیگری هم دارد. به شما کمک میکند تا:
مسائل دل‌بستگی یا الگوهای مشکل ساز روابط را کشف کنید.
مهارت‌های تصمیم گیری را بیاموزید و تمرین نمایید.
به کاوش و رفع نیازهای برآورده نشده‌تان منجر میشود.
آگاه باشید که مسائل مربوط به هویت شخصی همچون تصویری نامشخص، به طور مکرر در حال تغییر است. این مسائل گاهی با علامت‌های ذیل بروز می‌کنند.
اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیتی هیستریونیک
هویت تجزیه‌ای و سایر اختلالات تجزیه‌ای
روان گسیختگی
استرس
این مشکلات می‌تواند جدی باشد اما قابل درمان است. یک درمانگر آموزش دیده می‌تواند به شما در کشف سایر علائم و ارائه راهنمایی برای درمان کمک کند.
درک وجودی
وقتی که انسان به خودشناسی می رسد، هدف واقعی آفرینش و کمال نهایی و راه رسیدن به آن را می فهمد.
به کرامت نفس می رسد، احساس ارزشمندی میکند به خود بها می دهد می تواند برای خود و دیگران مفید باشد.
برخی دانشمندان و روانشناسان بزرگ معتقد هستند که انسان از نظر علمی به رتبه ای عالی رسیده است و راههای پیشرفت را برای به دست آوردن علم و فن آوری به خوبی طی می کند.
اما از نظر شناخت خود و دنیای درونی اش پیشرفت چشمگیری نکرده است و به همین دلیل با پیشرفت علم به جای آنکه آرامش بیشتر شود، استرس ،اظطراب و تنشها و بیشتر شده است.
در بسیاری از کتب دینی و همچنین از سخنان بزرگان دینی شنیده ایم که انسان از خودشناسی به خداشناسی می رسد در این زمینه تحلیل های بسیاری صورت گرفته است
اما در کل وقتی که انسان به شناخت خود می پردازد به بزرگی و عظمت خداوند می رسد زیرا به این نتیجه می رسد که قدرت ذهن انسان آنقدر قابل توجه است که یک معجزه ی بسیار بزرگ محسوب می شود.
انسان قادر به انجام کارهایی است که نشانگر عظمت وجود خداوند در درونش است.
وقتی که انسان به خود شناسی می پردازد و خود را ارزیابی می کند، متوجه ضعفها و نقاط قوت خود می شود.
اعتماد به نفس
وقتی که به خودشناسی می پردازیم از توانایی های خود باخبر می شویم می دانیم که چه چیزی را دوست داریم و به چه کارهایی علاقه مند هستیم و اهداف واقعی خود را می شناسیم و شروع به تلاش برای رسیدن به علایقمان می کنیم.
گاهی اوقات علایق کاذب و دروغینی وجود دارند که انسان به آن می چسبد و تمام طول عمر خود را تباه می کند بدون آنکه بداند در چه مسیر نادرستی قرار گرفته است.
اما به کمک خودشناسی تمامی این رفتارها و احساسات را می شناسد و در نهایت مسیر رضایت و خوشحالی خود را پیدا می کند.
وقتی که با شناخت خود از احساسات و هوش هیجانی خود باخبر می شویم می دانیم که چه چیزهایی حال و احوال ما را خوب می کند یا چه حرفها و چه چیزهایی ما را ناامید و ناراحت می کند.
یکی از نکات بسیار مثبت در خود شناسی که در مقاله قبل در مورد آن توضیح داده شده است، ایجاد اعتماد به نفس بالا در افراد است،
روانشناسان معتقد هستند که وقتی شخصی به خودشناسی می پردازد در اصل در حال شناسایی استعدادها و توانایی های خویش برای دست یابی به خواسته ها و اهدافش می باشد
کلام آخر
درک مفهوم خودشناسی همیشه آسان نیست. باید بدانید که هویت هر فرد در طول زندگی تغییر میکند. او با یادگیری رشد میکند، تعصبات نادرست را کنار می‌گذارد و صحیح عمل کردن را می‌آموزد.
طبیعی است که گاهی اوقات دچار شک و سردرگمی شوید.
اگر دائماً احساس می‌کنید آن چنان که باید و شاید برای خواسته‌هایتان تلاش نکرده‌اید، به درک خودشناسی نیاز دارید.
اندکی برای ارتقای شخصیت فردی وقت بگذارید و ارزش‌های خود را بشناسید. مطمئن باشید موفق‌تر خواهید شد.
خودشناسی به درک شما از مجموعه‌ای از ویژگی‌های شخصی خویش اشاره دارد.
