یکی از حقوقی که به نویسندگان در حوزه مالکیت فکری اختصاص داده می شود، حق معنوی است. این حق، برخلاف حق مادی که بر دفاع از منافع اقتصادی اثر تمرکز دارد، به حفاظت از وجهه شخصی و ارزش های غیرمادی اثر و تأثیرات اجتماعی آن می پردازد.
با توجه به تمرکز کشورهای مبتنی بر کپی رایت بر حقوق مادی و نگرش فایده گرایانه، الزامات داخلی و بین المللی نظیر تعهدات ناشی از پیوستن به کنوانسیون برن، این کشورها را به قبول حقوق معنوی سوق داده است. با این وجود، در کشورهایی چون بریتانیا و ایالات متحده، اهمیت و دامنه حمایت از حقوق معنوی کمتر و محدودتر از کشورهای پیرو نظام حق مؤلف است.
در دنیای امروز، انواع قراردادهای تجاری بر پیشرفت اقتصادی کشورها و گسترش کسب وکارها تأثیر زیادی دارند. در میان این قراردادها، قراردادهای سرمایه گذاری و تأمین مالی به عنوان ابزارهای سودمند برای هم کشورهای در حال توسعه و هم شرکت های خصوصی برجسته هستند. این قراردادهای سرمایه گذاری به چندین شکل وجود دارند که قراردادهای ساخت، مالکیت و بهره برداری، معمولاً به عنوان قراردادهای BOO شناخته می شوند، در اهمیت ویژه ای قرار دارند. در این مقاله، درباره قراردادهای BOO تحت قانون ایران بحث خواهیم کرد.
قراردادهای BOO
به عنوان یکی از انواع پروژه های همکاری میان بخش های خصوصی و دولتی عمل می کنند. در این ترتیب، بخش خصوصی نقش ساخت و مدیریت پروژه را بر عهده گرفته و در عین حال، مالکیت آن را نیز حفظ می کند. از طرفی، بخش دولتی گزینه ای برای احتمال خرید پروژه در مراحل بعدی دارد. قراردادهای ساخت، مالکیت و بهره برداری (BOO) به عنوان انتخاب متداول برای پروژه های زیرساختی مهم و پیچیده مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) هستند. در یک پروژه BOO معمولی، یک شرکت خصوصی با تأمین مالی، ساخت و مدیریت زیرساخت برای مدت زمان معین، مالکیت دائمی زیرساخت را حفظ می کند.
مراحل مختلف قراردادهای BOO
به نقل از وکیل ariadadyar مراحل مختلف قراردادهای BOO شامل تدارک و برنامه ریزی اولیه، تأمین مالی و ساخت، بهره برداری و نگهداری طولانی مدت می شود.
در ابتدا، طرحی جامع برای اجرای پروژه تدارک دیده می شود. سپس، سرمایه گذاری برای ساخت پروژه تأمین مالی می گردد.
پس از ساخت، بخش خصوصی مسئولیت بهره برداری و نگهداری از پروژه را بر عهده می گیرد تا از کارآیی و عملکرد طولانی مدت آن اطمینان حاصل کند.
قراردادهای BOO شامل سه مرحله متمایز هستند که عبارتند از ساخت و توسعه پروژه، انتقال مالکیت به نهاد سرمایه گذار، و عملیات پسین پروژه توسط شرکت سرمایه گذار.
در مرحله اول (ساخت)، یک سرمایه گذار (معمولاً یک شرکت یا ائتلافی از شرکت های خصوصی خارجی تأثیرگذار) با دولت قراردادی می بندد که شامل تعهد به تأمین مالی مستقل ساخت پروژه است.
در مرحله دوم (مالکیت)، پس از اتمام ساخت و بهره برداری پروژه، شرکت سرمایه گذار کاملاً مالکیت پروژه را به عهده می گیرد. در مرحله سوم و نهایی (عملیات)، سرمایه گذار مسئولیت عملیات مداوم پروژه را بدون محدودیت زمانی مشخص برای این فاز عملیاتی به عهده می گیرد.
فرآیند اجرای قراردادهای BOO
در اولین گام، پروژه تعریف و مشخص می شود. طی مرحله امکان سنجی اولیه، ارزیابی های اقتصادی، مالی، و فنی انجام می شود تا نیازها و منافع بالقوه پروژه هنگام استفاده از رویکرد BOO مشخص شوند.
پس از واگذاری پروژه به یک سرمایه گذار واجد شرایط و اتمام مذاکرات، معمولاً یک تفاهم نامه امضا می شود که منجر به قرارداد اولیه می گردد. با انجام این اقدامات، سرمایه گذاران می توانند اطمینان حاصل کنند که پروژه به خوبی تأمین مالی و مدیریت می شود و برای دستیابی به اهداف آماده است.
ویژگی های قراردادهای BOO
پس از اتمام ساخت و انتقال مالکیت به شرکت سرمایه گذار، آنها گزینه های متفاوتی برای پوشش هزینه های ساخت و تولید بازگشت مالی از پروژه دارند.
با داشتن مالکیت دائمی، شرکت سرمایه گذار می تواند سرمایه گذاری خود را بازیابی و از پروژه سود مالی به دست آورد.
به عنوان مثال، پس از تکمیل و خرید پروژه، شرکت سرمایه گذار ممکن است از روش هایی مانند جمع آوری مالیات یا سایر استراتژی های تجاری برای بازیابی سرمایه و تحقق سود مالی استفاده کند.
مزایای قراردادهای BOO
استفاده گسترده از قراردادهای BOO نه تنها مزایای مالی و رفاهی به همراه دارد، بلکه اقتصاد یک کشور را بیشتر به سمت بخش خصوصی سوق می دهد.
بی شک، خصوصی سازی مزایای متعددی برای یک ملت به همراه دارد، مانند ایجاد فرصت های مالی برای دولت و شرکت های سرمایه گذار که می تواند انگیزه ای برای سرمایه گذاری های آینده باشد. به طور کلی، استفاده از قراردادهای سرمایه گذاری مانند قرارداد BOO یک رویکرد مؤثر برای ترویج خصوصی سازی در کشورهای در حال توسعه است.
استفاده از قراردادهای BOO طبق قوانین ایران
وکیل دادگستری می گویید : برای جذب سرمایه گذاری هایی که با ریسک های اقتصادی همراه هستند و نیازمند منابع مالی، سرمایه و هزینه های مختلف ساخت هستند، برقراری پایه ای از اعتماد اقتصادی و سیاسی در کشور مورد نظر ضروری است. بنابراین، سیاست های روشنی لازم است تا سرمایه گذاری های بخش خصوصی را در کشورهای طالب تسهیل کند.
در ایران، بیشتر پروژه های عمده سنتاً توسط بخش دولتی مدیریت شده اند و استفاده از این نوع قراردادها تاریخچه نسبتاً کوتاهی دارد.
با این حال، با توجه به مزایای بسیار آنها برای ترویج خصوصی سازی، در سال های اخیر ایران با جذب سرمایه خارجی، پروژه های مختلفی را آغاز کرده است که قراردادهای BOO نقش کلیدی در آنها ایفا کرده اند. به عنوان مثال، در زمان های اخیر، بخش انرژی، به ویژه در حوزه های آب و برق، بیشترین سرمایه گذاری ها را از طریق قراردادهای BOO تجربه کرده است.
