تیروئید (thyroid) یکی از غدد درون ریز مهم بدن می باشد که سپری شکل و در جلوی گلو قرار دارد که نقش مهمی در متابولیسم بدن دارد و با ترشح هورمون های خاص خودش در خون به ارگان های بدن برای فعالیت کمک می کند.
در ادامه به بررسی هورمون ها و وظایف تیروئید می پردازیم با ما در سایت متا راز همراه باشید.
غده تیروئید چیست؟
نام این غده از دو واژه یونانی تشکیل شده است که عبارت اند از: واژه thyro به معنای “در، سپر” (door, shield) و پسوند oid که در یونانی به معنی “وار” (مانند) می باشد، ترکیب این دو واژه روی هم به معنی دَروار یا سِپَروار (همانند دروازه یا سپر) است.
غده تیروئید از دو لوب تشکیل شده است و وزن آن حدودا بیست و پنج گرم است و معمولا ابعاد آن در مردان بزرگتر است. اندازه غده تیروئید در زنان، در بعضی مواقع مانند دوران قاعدگی و حاملگی افزایش می یابد.
غده تیروئید هم مانند دیگر غده ها عضوی است که هدف آن تولید و ترشح موادی به نام هورمون برای عملکرد و متابولیسم بدن است. عملکرد های اصلی غده تیروئید عبارت اند از:
جذب و انتقال ید به سلول های بدن و استفاده از آن برای تولید هورمون T3 و T4
ساخت و ترشح تیروگلوبین
متصل کردن ید به تیروگلوبین به منظور ساخت هورمون های تیروئیدی
ترشح هورمون تیروئید به داخل خون
زمانی که این غده به درستی وظایف خود را انجام ندهد و فعالیت آن دچار مشکل شود ممکن است میزان هورمون تولیدی آن از حد طبیعی و لازم بدن بیشتر شود که منجر به بیماری پرکاری تیروئید Hyperthyroidism)) می شود و اگر مقدار تولید و ترشح هورمون های آن کمتر از حد طبیعی باشد مشکل کم کاری تیروئید Hypothyroidism)) پدیدار می شود، و علاوه بر این دو مورد بیماری ها و ناهنجاری های زیادی در بدن ایجاد می گردد. در مقاله مربوط به تیروئید کم کار به علت و درمان و نشانه های آن اشاره کردیم.
هورمون هایی که غده تیروئید ترشح می کند
هورمون های تیروئیدی برای متابولیسم بدن و رشد طبیعی مغز به خصوص در سه سال اول زندگی ضروری است. در سنین بالاتر از سه سال و در دوران کودکانی هورمون های تیروئیدی برای رشد و تکامل طبیعی بدن مهم و الزامی است و افراد بالغ برای تنظیم متابولیسم بدن و استفاده از انرژی بدن به این هورمون ها وابسته است.
هورمون محرکه تیروئید (TSH)
همانطور که از نام این هورمون پیداست آزاد شدن این هورمون باعث افزایش ترشح هورمون های تیروئیدی می گردد و هر گاه میزان هورمون های تیروئیدی در سطح کاهش بیابد میزان ترشح این هورمون از غده تیروئیدی افزایش می یابد. برای تشخیص کم کاری یا پر کاری تیروئید این هورمون را در سطح خون اندازه گیری و بررسی می کنند.
هورمون‌های تیروئید (T3 و T4)
حدود ۹۵ درصد هورمون تولید و ترشح شده از غده ی تیروئید ، هورمون T4 (تیروکسین) است و T3 به میزان بسیار کمی ترشح می شود اما نقش اصلی ای را ایفا می کند. در بدن هورمون T4 به T3 تبدیل می شود که این تبدیل در بافت های کبد و کلیه و … انجام می شود. (تیروکسین) آزاد یا تام ۱ – ۵ درصد T4 تولید شده در خون بصورت آزاد و غیر متصل به دیگر آمینو اسید ها و پروتئین ها می باشند و برای تشخیص برخی بیماری ها اندازه گیری می شود.
هورمون های پاراتیروئید
غدد پاراتیروئیدیک در قسمت پشتی لوب های غده تیروئید و به طور معمول بصورت دو غده در بالا و دو غده در پایین قرار گرفته است.
از سلول های مرکزی غده پاراتیروئید هورمون پاراتورمون (PTH) ترشح می شود.
پاراتورمون بطور مستقیم بر استخوان و کلیه ( با کاهش دفع کلیوی) و از طریق اثر غیر مستقیمی که بر مخاط روده می گذارد (با تحریک سنتز)، غلظت کلسیم مایع خارج سلولی را تنظیم می کند.
این هورمون میزان حل شدن کلسیم استخوان ها را افزایش می دهد و با این کار موجب ورود یون های کلسیم به مایع خارج سلولی می شود؛ و با کاهش دادن دفع کلسیم از طریق کلیه (یا کلیرانس کلیوی) نتیجتا غلظت کاتیون کلسیم در مایع خارج سلولی افزایش پیدا می کند و همچنین عملکرد جذب کلسیم از طریق سنتز در روده افزایش می دهد.
سریع ترین تغییرات میزان کلسیم مربوطه به اثری است که این هورمون بر کلیه می گذارد اما بیشترین عملکرد هورمون PTH از تأثیر گذاری بر روی استخوان به دست می آید. در مواردی که در طولانی مدت کلسیم در رژیم غذایی کم باشد و کلسیم بصورت ناکافی از روده جذب شود هورمون PTH با ترشح و اثرگذاری موجب مصرف ماده ی استخوانی باعث افزایش یافتن کلسیم در سطح خون می گردد.
بیماری های تیروئیدی
همانطورکه تا اینجا اشاره کردیم تیروئید نقش مهمی در تنظیم متابولیسم بدن در سراسر بدن دارد.
بیماری های تیروئیدی شرایطی است که عملکرد غده تیروئید و متابولیسم بدن را تحت تاثیر قرار می دهند. از آنجا که غده تیروئید بر روی کنترل غده هیپوفیز و هیپوتالاموس نیز نقش دارد، اختلالات این بخش های نام برده می تواند روی عملکرد غده تیروئید تاثیر بگذارد و اختلالات و بیماری های تیروئیدی ایجاد شود.
بیماری‌ها و اختلالات تیروئیدی ، در هر سنی می توانند ناشی از علت های متعددی مانند آسیب، بیماری و یا کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی باشد.در ادامه به معرفی بیماری های تیروئید شایع ، می پردازیم با ما همراه باشید.
۱. کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدی (Hypothyroidism) یک بیماری نسبتا شایع است که در این حالت فعالیت غده تیروئید کم تر از حالت طبیعی است و نمی تواند به اندازه کافی هورمون های لازمش را تولید کند.
پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئیدیسم (Hyperthyroidism) زمانی بوجود می آید که غده تیروئید بیش تر از حد نرمال فعالیت کند و هورمون ترشح کند.
تیروئید کم کار علائم شایعی مانند : لرزش بدن ، اضطراب، افزایش تعریق، مشکلات تمرکز، حساسیت شدید به گرما، افزایش ضربان قلب ،کاهش بی دلیل وزن، افزایش حرکات روده ،بیرون زدگی چشم ها را از خود بروز می دهد.
۳. سرطان تیروئید
سرطان تیروئید (Thyroid Cancer) مانند دیگر سرطان ها به علت رشد بی رویه سلول ها ایجاد می گردد.
در این بیماری سلول های غده تیروئید رشد می کند و به سرعت تقسیم می شوند. اغلب کیس های سرطان تیروئید دارای احتمال و میزان زنده ماندن بالا هستند، به خصوص در زمانی هایی که در مراحل اولیه اش تشخیص داده شود.
۴. هاشیموتو
این بیماری با نام های تیروئیدیت هاشیموتو (Hashimoto) یا تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن ، شناخته می شود که نوعی التهاب مزمن غده تیروئید بشمار می رود.
در هر سنی ممکن است این بیماری ظاهر گردد، اما اکثر کیس ها در زنان میانسال می باشد. این بیماری ناشی از یک بیماری خودایمنی است.
زمانی که سیستم ایمنی بدن اشتباها به بدن حمله کند و غده تیروئید را تخریب کند توانایی آن در تولید هورمون از بین می رود. علائم آن به شرح زیر است: یبوست ،خستگی، افسردگی، پوست خشک، عدم تحمل سرما، تیروئید بزرگ یا گواتر افزایش وزن خفیف ، پف صورت، موهای خشک و نازک رنگ پریده ، قاعدگی سنگین و نامنظم درمان هاشیموتو.
۵. گریوز
در بیماری گریوز (Graves) سیستم ایمنی بدن، اشتباها به غده تیروئید حمله می کند. و این حمله می تواند باعث تولید بیش از اندازه غده و ترشح هورمون های مسئول تنظیم سوخت و ساز شود.
این بیماری ، شایع ترین علت پرکاری تیروئید به شمار می رود. گریوز در خانم های ۲۰ تا ۳۰ سال بسیار بیشتر است. استرس ، بارداری و سیگار کشیدن ازعوامل ایجاد این بیماری می باشد.
