میلیون‌ها انسان در تمام دنیا دچار مشکل تکرر ادرار در طول شب هستند. این مسئله که تکرر ادرار شبانه (nocturia) خوانده می شود، به عنوان یکی از علل اختلال خواب نیز شناخته شده است.
هر چند این اختلال بیشتر افراد مسن را درگیر می‌کند؛ اما امکان دارد در هر مقطع سنی نمود کند.
احتیاج به دستشویی رفتن‌های پیوسته و مداوم در طول شب قادر خواهد بود دلیل خواب نامنظم، و احساس خواب آلودگی در طول روز و سبب بالا رفتن خطر حوادث ناشی از خواب آلودگی و گیجی مانند سقوط، افتادن، تصادف و…. به خصوص برای افرادی که مشاغل پرخطر دارند، شود.
ادرار زیاد در شب چه دلایلی دارد
تکرر ادرار شبانه بستگی به عوامل گوناگونی دارد و ممکن است با دامنه وسیعی از مشکلات مهم و جدی سلامت و تندرستی شخص در ارتباط باشد.
هرچند تکرر ادرار شبانه رایج است اما نباید آن را به حال خود رها کرد.
در موارد بسیاری می‌شود کارهایی را به منظور کم کردن دفعات دستشویی رفتن و بهبود خواب طبیعی انجام داد.
یادگیری پیرامون تکرر ادرار شبانه من جمله علت‌ها و دلایل، پیامدها و معالجه آن، گام‌های اولیه فرد به منظور تقلیل این آشفتگی و بهتر شدن وضعیت خواب فرد است.
درباره تکرر ادرار شبانه چه می‌دانیم؟
تکرر ادرار شبانه یا ناکچوری احتیاج به از خواب برخواستن در شب جهت ادرار کردن را می‌گویند. تکرر می‌تواند یکی از علائم بیماری های متعدد دیگر باشد و خود به تنهایی یک بیماری به شمار نمی‌رود.
بر اساس توصیفات یاد شده، چنانچه فردی یک یا چند بار شب هنگام بستر خود را به منظور ادرار کردن و رفتن به دستشویی ترک کند، دچار تکرر ادرار شبانه شده است.
بر طبق این توصیف، تکرر ادرار شبانه بسیار رایج است. با این وجود، تعداد زیادی از مردم امکان دارد یک بار از خواب بیدار شدن و دستشویی رفتن را بلا مانع بدانند.
هنگامی که شخص دو بار یا بیشتر از خواب برای ادرار کردن و رفتن به دستشویی بیدار می شود، تکرر ادرار قادر خواهد بود ناخوشایند شود.
تکرر ادرار شبانه با شب ادراری (ادرار کردن غیر ارادی به هنگام خواب در بستر) تفاوت دارد.
بر عکس تکرر ادرار شبانه که حاوی از خواب بیدار شدن تشخیص احتیاج به ر فتن دستشویی به منظور دفع ادرار است، شب ادراری عمدتاً به شکل ناخودآگاه و بدون اراده دفع ادراد از مثانه پر رخ می دهد.
تکرر ادرار شبانه تا چه اندازه رایج است؟
تکرر ادرار شبانه در میان مردان و زنان بسیار رایج است. پژوهش‌ها و مطالعات نشان‌دهنده این است که ۶۹ درصد از مردان و ۷۶ درصد از زنان که حدوداً ۴۰ سال دازند گزارش کرده‌اند که دست کم یک بار در طول شب از خواب برای رفتن به دستشویی از خواب بیدار می‌شوند. تقریباً یک سوم از بزرگسالانی که سن آنها بالای ۳۰ سال است دو یا چند بار در طول مدت شب به دستشویی می روند.
تکرر ادرار شبانه قادر است طیف سنی جوان تر را نیز متأثر از خود کند؛ اما با بالا رفتن سن، به ویژه در مردان پیرترتر رایج‌‌تر می شود. حدس زده می شود که حدود به ۵۰ درصد از مردان هفتاد ساله می بایست حداقل دو بار در شب به منظور ادرار کردن از خواب بیدار شوند .به طور کلی، تکرر ادرار شبانه امکان دارد تا ۸۰ درصد از افراد مسن را متأثر از خود کند.
تعداد دفعات تکرر ادرار شبانه در نژادهایی نظیر سیاه پوست و اسپانیایی بیش از افراد سفید پوست است. علت این تفاوت هنوز به درستی مشخص نشده است.
تکرر ادرار شبانه عمدتاً در دوران بارداری پیش می‌آید اما بیشتر در مدت سه ماه بعد از زایمان این عارضه رفه می‌شود.
اثرات تکرر ادرار شبانه و عواقب آن؟
امکان دارد تکرر ادرار شبانه عوارض قابل ملاحظه‌ای بر سلامتی فرد بگذارد. احتمال دارد به مشکلات حائز اهمیت جسمی مربوط باشد، خواب را دچار اختلال کند و با گذر زمان دلواپسی‌های بیشتری برای وضعیت سلامت و تندرستی فرد بوجود خواهد آورد.
پژوهش‌های متعدد، من جمله همه پرسی خواب در ایالات متحده آمریکا بوسیله بنیاد ملی خواب، نشان دهنده این بود که تکرر ادراری شبانه یکی از رایج ترین علت‌های گزارش شده برای آشفتگی ها خواب است.
به ویژه در افراد سال خورده عمدتاًبه عنوان یکی از علت‌های بد خوابی و بی خوابی یاد شده است.
تعداد زیادی از افراد، حدوداً بیشتر از ۴۰ درصد، در به خواب رفتن دوباره بعد از بازگشتن از دستشویی دچار مشکل می‌شوند که به مفهوم تقلیل یافتن زمان خواب و خواب نامنظم و نامرغوب باشد.
چندان تعجب برانگیز نیست که تکرر شبانه ادرار عمدتاً با خواب آلودگی بیش از حد در طول روز همراه می‌گردد که قادر خواهد بود به آشفتگی‌های کارکرد جسمی و ذهنی، تهییج پذیری غیرعادی و افراطی و مخاطرات بیشتر نظیر تصادف منتج می‌گردد.
هرچند، پیامدهای تکرر ادرار در شب بیش از یک خواب بی‌کیفیت است. برای بزرگسالان سالخورده‌تر، تکرر ادراری مخاطرات جدی‌تر برای زمین خوردن بوجد خواهد آورد، به خصوض اگر به منظور رفتن به دستشویی تعجیل کنند.
پژوهش‌ها نشان‌دهنده این است که خطر افتادن و شکستگی برای افرادی که چندین بار در هنگام شب به دستشویی می‌روند تا ۵۰ درصد فزونی می‌یابد.
تکرر ادراری شبانه با کاهکم شدن نمرات در تخمین کیفیت زندگی و ایضاً آشفتگی ها روحی مانند افسردگی همراه می‌گردد.
بیشتر از این تأثیرات منفی وییژه، تکرر ادرار شبانه با پیدایش مرگ و میر زیادتر نیز ارتباط دارد، گرچه پژوهش‌های بیشتری به منظور درک کامل این ارتباط بسیار مهم و واجب است.
دلیل اصلی ادرار مکرر شبانه چیست؟
سه مشکل اساسی دلیل تکرر ادراری شبانه است: تکرر ادرار در شب، کم شدن گنجایش مثانه و اغتشاش در خواب. هر یک از این مسائل ممکن است ناشی از بیماری‌های گوناگون زمینه ای باشد.تولید فراوان ادرار در شب
تولید ادرار زیادی در شب پلی اوری شبانه (nocturnal polyuria) نیز نامیده می‌گردد و برآورد می‌شود علت حدوداً ۸۸ درصد از مشکلات تکرر ادرار شبانه باشد.
بعضی افراد، تولید ادرار بیشتر از حد معمول هم در هنگام روز و هم شب دارند. این حالت که پلی اوری کلی خوانده می شود، بیشتر با استفاده زیادتر از حد معمول مایعات، دیابت و یا اختلال در کارکرد کلیه ها مربوط است. داروهایی نظیر دیورتیک ها (“قرص های ادرارآور”) و موادی نظیر الکل و کافئین نیز قادر خواهند بود سبب فزونی تولید ادرار شوند.
فزونی تولید ادرار که تنها در شب روی می‌دهد امکان دارد با خوردن فراوان مایعات در شب ارتباط داشته باشد.
دلیل دیگر هنگامی است که ادم محیطی تورم یا جمع شدت مایع در پاها بعد از دراز کشیدن فرد تغییر مکان خواهد داد و دفع می‌گردد. مشکلات جسمی گوناگونی قادر خواهد بود سبب ادم محیطی گردد و منتج به خطر آلودگی به پلی اوری شبانه را بیشتر کند.
بعضی پژوهش‌ها نشان دهنده که عوض شدن ریتم شبانه روزی بدن سبب می شود که افراد سالخورده میزان بیشتری از تولید ادرار خود را در شب داشته باشند که امکان دارد علتی در تکرر ادرار شبانه آنها باشد.
کم شدن گنجایش مثانه
حتی بدون فزونی تولید ادرار در شب، تقلیل گنجایش نگهداری مثانه قادر خواهد بود منتج به تکرر ادرار در شب گردد.
یکی از متداول‌ترین علت‌های تغییر گنجایش مثانه عفونت‌های دستگاه ادراری است. این وضعیت ایضاً در افرادی که پروستات بزرگ شده یا مثانه پرکنش دارند، اتفاق خواهد افتاد. این کم شدن گنجایش سبب تکرر ادرار می گردد. بعضی افراد در طول روز هم با تکرر و فوریت ادرار درگیر هستند، در صورتی که در بعضی دیگر این تکرر ادرار اغلب در شب تجربه می‌کنند.
آشفتگی ها خواب
هرچند تکرر ادرار شبانه یکی از عوامل اختلال خواب شناخته شده است اما شواهد باورپذیری موجود است که خود مشکلات خواب هم قادر خواهد بود دلایل بروز تکرر ادرار شبانه باشد.
یکی از بدیهی‌ترین موردها، آپنه انسدادی خواب است که سبب از حرکت باز ماندن پیاپی تنفس در هنگام خواب می‌گردد.
تکرر ادراری در حدود ۵۰ درصد از اشخاصی که مبتلا به آپنه انسدادی، ایجاد می‌گردد
در بیماران مبتلا به طور مستمر و مکرر جریان هوا و میزان اکسیژن خون در هنگام خواب تقلیل می یابد و این مسئله، هورمون‌ها را به شیوه‌ای متأثر از خود می‌سازد که تولید ادرار را بیشتر می‌کند. افزون بر این، افراد گرفتار به آپنه خواب گرفتار بیدار شدن های مستمر و مداوم از خواب هستند همچنین بیش از قبل متمرکز بر روی احتیاج به تخلیه مثانه می‌گردند.
تأثیر بزرگ شدن خوش خیم پروستات (BPH) در آقایان در ادرار مکرر شبانه
بزرگ شدن خوش خیم پروستات هایپرپلازی (BPH) یکی از دلایل بسیار رایج تکرر ادرار شبانه در مردان سالخورده است یک بیماری غیر سرطانی یا خوش خیم اشاره است که غده پروستات ، که مجرای ادرار یا لوله ادرار را در بر گرفته است ، بزرگ خواهد شد و از این طریق از جریان ادرار جلوگیری خواهد کرد. و به طور همزمان دیواره مثانه نیز افزایش ضخامت پیدا می‌کند و این سبب می‌گردد خالی شدن صحیح مثانه با اشکال روبرو شود.
در میان آقایان بالای ۵۰ سال ، بزرگی خوش خیم پروستات رایج‌ترین بیماری پروستات است. بر اساس آمار NIH در سال ۲۰۱۰ ، در حدود ۱۴ میلیون آمریکایی نشانه‌های بیماری BPH را بروز داده‌اند.
سلامتی حدود نیمی از مردان بین ۵۱ تا ۶۰ سال را متأثر از این بیماری است. افزون بر این ، این بیماری حدود ۹۰ درصد از مردان در سن ۸۰ سال یا بیشتر مبتلا می‌کند.
اگر نشانه‌ها تنها در شب رخ بدهد ، توصیه می شود تأثیر آپنه خواب را پیش از بزرگ شدن پروستات در بررسی کنید.
شیوه‌های گوناگونی موجود است که توان درمان بزرگی پروستات را دارد ، من جمله جراحی و دارو. بعضی از افرادی که توانایی تحمل علائم BPH را دارند. و با آن کنار می‌آیند ، امکان دارد بخواهند که درمان را تا بعد از صحبت با پزشک خود به عقب بیندازند.
دیگر موارد پزشکی
دیگر موارد پزشکی نیز که قادر خواهند بود سبب رخ دادن مشکلاتی با ادرار در شب شوند ، شامل موارد زیر هستند:
• دیابت
• نقص مزمن کلیه
• نقص احتقانی قلبی
• هایپرکلسمی (میزان کلسیم خون بالا)
شماری از داروها موجود هستند که امکان دارند سبب ممانعت از تکرر ادرار در شب گردد. شایع‌ترین آن داروهایی است که به منظور درمان فشار خون بالا یا ورم محیطی (تورم در پا و مچ پا) استعمال می‌گردد. یک مورد می تواند furosemide (Lasix) باشد .
به چه شیوه‌ای می‌توان تکرر ادرار شبانه را کاهش داد؟
از آنجا که تکرر ادرار شبانه قادر خواهد بود عواقب بدی برای سلامتی داشته باشد و با دیگر بیماری ها در ارتباط باشد، نیاز است که با پزشک خود پیرامون تکرر ادرار شبانه مشورت به عمل آورید. پزشک قادر خواهد بود به شناسایی رایج‌ترین دلیل و درمان فراخور فرد خاص مساعدت و یاری کند.
زمانی که یک بیماری زمینه‌ای سبب تکرر ادراری می گردد، درمان آن شرایط امکان دارد احتیاج شبانه به دستشویی را کم کند.
برای تعداد زیادی از بیماران مبتلا به تکرر ادراری توسط پزشک دارو داده می‌شود یا داروهای مورد استفاده (نظیر دیورتیک ها) کمتر می شود اما بعضی تغییرات در شیوه زندگی نیز ممکن است به کم کردن تکرر شبانه ادرار کمک کند.
این تغییرات به منظور کم کردن تولید ادرار شبانه طراح‌ریزی شده اند و عبارتند از:
۱. کم کردن نوشیدن مایعات در شب، به خصوص قبل از خواب.
۲. کم کردن نوشیدن الکل و کافئین به خصوص در بعد از ظهر و عصر.
۳. بالا گذاشتن پاها یک ساعت پیش از خواب به جهت تقلیل جذب و تبدیل ادم محیطی به ادرار در زمان خواب.
۴. توجه به بهداشت خواب، مانند: مناسب‌سازی محیط اتاق خواب و عادت‌های خواب شما می گردد، قادر خواهند بود بیدار شدن‌هایی را که در طی آن نیاز به دستشویی رفتن را احساس می کنید کمتر کند.
مدل‌هایی از پیشنهادات بهداشت خواب عبارتند از:
• دارا بودن برنامه برای یک زمان خواب پایدار، من جمله بیدار شدن در یک زمان پایدار در روزهای هفته و حتی، تعطیل.
• دارا بودن یک برنامه منسجم و منظم که هر شب شما را برای خواب آماده خواهد کرد
• آموزش روش‌های آرامش بخشی (relaxation) که قادر است زمان رفتن به رختخواب و زمانی که قادر خواهید بود بعد از رفتن به دستشویی مجدد بخوابید، ذهن شما را آرام کند.
• فعالیت‌های منظم ورزشی روزانه که قادر است به شما یاری کند خواب عمیق تری را تجربه کنید.
• یک تشک راحت، بالش و ملافه خوب و با کیفیت و استانداردهای بالا داشته باشید.
• اتاق خواب خود را به شیوه ای مهیا کنید که کمترین میزان نور و صدا، دمای خنک و بوی خوب داشته باشد.
• کم کردن استفاده از لوازم الکترونیکی، نظیر تلفن همراه، که قادر خواهد بود مغز را آنتریک کرده و تولید هورمون ملاتونین را تقلیل دهد.
داروها
دیگر داروهایی که امکان دارد سبب تکرر ادرار در شب شوند در زیر آورده شده است:
• دمکلوسیکلین
• لیتیوم
• متیوکسی فلوران
• فنی توئین
• پروپوکسی فن
جمع بندی
چنانچه در شب به دلیل تکرر ادرار، بیشتر از حد معمول بیدار می‌شوید ، امکان دارد تصمصم داشته باشید با پزشک خود مشورت کنید تا دلیل اصلی این مسئله را برای شما مشخص کند. قطعاً نقش آپنه انسدادی خوابی را در نظر داشته باشید و در صورت وجود داشتن ، درمان را پیگیری کنید زیرا این مسئله ممکن است به ممانعت از جراحی یا داروهای غیر ضروری کمک کند.
