به منظور بررسی تأثیرات لیموترش برای دیابت و بیماران دیابتی باید اول به بررسی کامل بیماری دیابت و عوامل مؤثر در ایجاد و تشدید و سپس راه‌های درمان آن پرداخته و بعد از آن به بازبینی و بررسی خواص لیموترش و چگونگی اثرگذاری آن بر روی بیماری دیابت پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
شناخت دیابت
دیابت قندی (Diabetes Mellitus) یا مرض قند که از این پس اختصاراً دیابت خوانده می شود؛ بیماری است که در آن میزان ترشح انسولین کمتر از مقدار مورد نیاز جهت نرمال نگهداشتن قند خون است.
انسولین ماده ای می‌باشد که در بدن همه افراد نرمال بوسیله قسمتی از غده لوزالمعده ساخته و به درون جریان خون ترشح می شود.
این ماده در متابولیسم مواد نشاسته ای و قندهای ساده و در انتها سامان‌دهی قند خون نقش بسیار مهمی بر عهده دارد؛ در نتیجه کم شدن نسبی آن در جریان دیابت، منتج به فزونی قند خون خواهد شد که در صورت فقدان کنترل، سامان‌دهی و نگهداشتن آن در حد مناسب منتج به خسارات غیر قابل جبران در اندام‌های گوناگون بدن خواهد شد.
منظور ما از کم شدن نسبی انسولین این است که یا ترشح انسولین از لوزالمعده تقلیل یافته و یا از کارایی آن در بدن کاسته می‌گردد؛ بدین معنی که در هر صورت میزان کافی انسولین در بدن وجود نخواهد داشت. دیابت جزء رایج‌ترین امراض وابسته به سوخت و ساز بدن به شمار می‌رود.
دیابت، فشارخون بالا و آشفتگی ها چربیهای موجود در خون را بیماری‌های تمدن نوین می‌خوانند.
مدنیت نوین با نظر به شهرنشینی و محدود شدن کُنشگری انسان‌ها و فزونی استفاده مواد سرشار از انرژی… در کنار مزیت‌ها، بیماری‌های نوینی را به پیشکش آورده که در گذشته به آنها بیماری توانگران یا ثروتمندان گفته می‌شد.
در زمان دیرین که پیشه و کسب و کار بیشتر مردم کشاورزی، باغداری و دامداری می‌بود، فئودال‌ها و خانواده آنها، با نظر به اینکه کارهایشان به‌وسیله دیگران انجام می‌گرفته و اغلب به اقسام گوناگون غذا دسترسی داشته‌اند، بیش از دیگران دستخوش چاقی و دیابت و… بوده‌اند؛
در صورتی‌که زندگی ماشینی در زمان حال و استفاده از مواد غذایی با کالری بالا همه مردم را در معرض خطر انواع و اقسام بیماریها قرار داده است.
بررسی خواص و مضرات لیموترش برای دیابت
کلیه میوه‌‌جات و سبزی‌ها به مقادیر گوناگون حاوی قند هستند و لیموترش نیز از این اصل مستثنی نیست.
این میوه شامل ترکیبی از گلوکز و فروکتوز است که قند خون را به آهستگی دچار تغییر خواهد کرد،
همچنین لیمو ترش در اندازه معمول مصرفی حاوی قند بالایی نیست و این عقیده که این میوه برای افراد دیابتی ضرر دارد، باور اشتباهی است. قند موجود در میوه‌ها به خصوص مرکبات که دارنده ویتامین C هستند اگر به مقدار مناسب استفاده شوند، برای افراد دیابتی ضرری ندارند، به دلیل اینکه قند خون را به آهستگی تغییر می‌دهند، بنابراین سطح ترشح انسولین برای بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم که مقدار انسولین‌شان کم و یا به طور نامنظم ترشح می شود، را افزایش خواهد داد.
در عین حال، لیمو ترش حاوی ویتامینC، پلی فنول ها و آنتی اکسیدان ها هست که در مقابل با رادیکال‌های آزاد سیستم دفاعی بدن را تقویت می کند و به عنوان عنصری برای جلوگیری از سرطان ها شناخته شده است. در نتیجه ، این میوه برای بیماران دیابتی مضر نخواهد بود.
و این بیماران می‌بایست به شکل کنترل شده برنامه غذایی متناسب را در نظر داشته باشند. لیموترش معمولاً در طول روز به عنوان چاشنی خورده می شود و در اندازه معمول استفاده در برنامه غذایی بیماران دیابتی اشکالی بوجود نمی‌آورد و ضمن این که به سبب محتوای بالای آنتی اکسیدان آن از عارضه‌هایی که به دنبال دیابت بوجود می‌آید پیشگیری خواهد کرد.
قند موجود در لیموترش
لیموترش جزء میوه‌ها است و همانگونه که در مطالب فوق گفتیم همه میوه‌ها قند دارند، اما مقدار آن در میوه‌های گوناگون، متفاوت است.
افزون بر اینکه، یک عدد لیموترش هیچ‌گونه افزایشی در میزان قندخون ندارد، در صورتی که یکی از منابع بسیار خوب تأمین‌کننده ویتامین C نیز می‌باشد. به عبارتی دیگر، میوه‌هایی که مانند لیموترش دارای اندیس گلایسمی پایینی هستند و در نتیجه، اشکالی برای مصرف‌کننده دارای دیابت بوجود نمی‌آید.
لیمو ترش دارای قند و فیبر است. فیبر موجود در لیمو ترش به منظور مهار دیابت بسیار مفید است.
متخصصین نیز توصیه به استفاده از لیمو ترش برای افراد دیابتی دارند. به گفته پژوهشگران میزان قندی که در لیمو ترش وجود دارد، بسیار اندک است. در همه سبزی‌ها و میوه‌ها میزانی از قند موجود است. ولی مصرف کم از این میوه و سبزی‌ها مشکلی را برای افراد دیابتی به وجود نخواهد آورد.
عوارض لیموترش بر روی بیماران دیابتی
چه به دیابت مبتلا باشید یا مبتلا نمی‌باشید، لیموترش به سبب شاخص گلیسمی پایین و مقدار فیبر محلول بالا، ویتامینC، آنتی اکسیدان‌ها و پلی فنول ها، قادر خواهد بود همواره در برنامه غذایی مورد استفاده قرار گیرد.
اما اگر تصمیم دارید، میزان بیشتری از آن مصرف کنید در حالی که دیابت دارید، با پزشک خود درباره تأثیرات احتمالی آن بر روی بدن‌تان صحبت کنید.
زیرا در صورت استفاده بسیار زیاد و افراطی این میوه، امکان دارد به دلیل خواص اسیدی آن سبب ضرر به مینای دندان، و سوزش معده شده و یا به سبب این که پوست لیمو حاوی اگزالات می‌باشد امکان دارد منتج به بوجود آمدن کلسیم اگزالات (سنگ کلیه) گردد.
لیموترش و خواص آن
لیمو ترش حاوی آنتی اکسیدان است و از بروز بسیاری از سرطان‌ها ممانعت می کند و در رفع انسداد عروق نیز مؤثر است. ویتامین‌ها A، B، و C در لیمو ترش به مقدار فراوانی وجود دارد. ویتامینC موجود در لیمو ترش دلیل ایمن شدن بدن در برابر بیماریها است.
لیمو میزان زیادی فیبر غیر محلول دارد و باعث خواص ملین لیمو ترش شده است. استفاده لیمو ترش برای از رفع یبوست بسیار موثری است. لیمو ترش جزء گروه مرکبات بوده و در نتیجه، از نظر ویتامینC نیز غنی است. بعضی دیگر از خواص مصرف لیمو ترش همراه غذا شامل موارد زیر است:
روند هضم بهتر و سالم‌تر
رقیق کردن سموم دستگاه گوارش
بر طرف شدن علائم سوءهاضمه، نظیر سوزش شکم، آروغ
لیمو ترش به عنوان خوراکی ضد پیری نیز شناخته شده است.
آشنایی با انواع دیابت:
چهار نوع دیابت شناسایی شده است:
دیابت نوع اول:
عمدتاً افراد گرفتار به نوع یک، کودکان، نوجوانان و جوانان را شامل می‌شوند.(افراد زیر۳۰ سال). این نوع از دیابت به سبب انهدام یاخته‌های تولید کننده انسولین در بدن ایجاد می‌گردد.
افرادی که مبتلا به این بیماری خواهند شد، عمدتاً لاغر می‌باشند و نشانه‌های بیماری در آنها واضح ست؛ نوشیدن بیش از حد آب، تکرر ادرار و از دست وزن در مدت چند روز تا چند هفته در آنها پیدا خواهد شد و توسعه می‌یابد.
این بیماران برای کنترل قند خون احتیاج به تزریق انسولین دارند؛ غیر از این باشد افزون بر تشدید عوارض فوق فرد دچار دل درد، تهوع، استفراغ، بی‌حالی و احساس تنگی‌نفس خواهد شد؛ که به آن در اصطلاح کتواسیدوز دیابتی گفته می‌شود.
فقدان تشخیص و درمان به هنگام کتواسیدوز دیابتی احتمال دارد مرگ آفرین باشد. جهت شناسایی باید تست قند خون، در زمان ناشتا حداقل ۸ ساعته، در صبح زود داده شود.
۲.دیابت نوع دوم:
این نوع از دیابت عمدتاً در افراد میانسال و سالخورده دیده می‌شود و دلیل آن کم شدن ترشح انسولین یا کاستن اثربخشی آن است. بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم، عمدتا چاق یا دارای اضافه وزن می‌باشند. نشانه‌های این نوع از دیابت شامل موارد زیر است:
نوشیدن زیاد آب
تکرر ادرار،
تکرر شبانه ادرار
-در موارد شدیدتر:
اختلال در بینائی
از دست دادن وزن
خستگی زوردرس
برعکس دیابت نوع اول ،شروع آن عمدتاً بسیار آرام و بتدریج است به شکلی که فرد دچار دیابت نوع دوم امکان دارد در آغاز هیچ نشانه‌ای نداشته باشد و یا نشانه‌ها کم باشند.
در نهایت امکان دارد فرد سال‌ها از بیماری خود خبر نداشته باشد و ظهور یکی از علائم درازمدت دیابت نظیر احساس گزگز و بی‌حسی دراز مدت در پاها منتج به بازبینی و شناسایی بیماری خواهد شد.
به همین سبب و نیز به علت همه گیری فراوان این بیماری، انجام تست قند خون ناشتا در فواصل حداکثر هر ۳ سال در همه افراد بالای ۴۵ سال و سایر افراد در معرض خطر ابتلا پیشنهاد می‌گردد. به منظور انجام این تست ۱۰-۸ ساعت ناشت بس است؛ اما چانچه قرار باشد تست‌های چربیهای خون نیز صورت بگیرد؛ به ۱۴-۱۲ ساعت ناشتای احتیاج است.به منظور درمان دارویی این بیماران عمدتاً از قرص‌های کاهنده قندخون استفاده می‌گردد. اما امکان دارد پس از چندی استفاده از انسولین برای مهار بهتر قند خون نیاز شود.
۳.دیابت بارداری:
نوعی از دیابت می‌باشد که عمدتاً اولین بار در زمان حاملگی به‌خصوص نیمه دوم آن، بدین معنی که بعد از هفته بیستم، آغاز می‌گردد. در حدود ۹-۵ درصد خانم‌های باردار، گرفتار به این نوع دیابت می‌شوند. دلیل آن عمدتاً ترشح موادی در بدن می‌باشد که هنگام بارداری افزایش پیدا می‌کند و ریشه ترشح آنها جفت است.
این مواد سبب مقاومت نسبت به تأثیر انسولین خواهند شد؛ بنابراین دیابت بارداری عموماً با زایمان و خارج کردن جفت خوب می‌شود. این نوع دیابت عمدتاً بدون علایم خاصی است؛ اما در موارد شدید، شخص مبتلا گرفتار پرنوشی و پرادراری می‌گردد.
پس از مبتلا شدن بار اول امکان ابتلای مجدد این نوع دیابت در حاملگی‌های بعدی زیادتر خواهد شد و حتی بعد از زایمان نیز، به منظور جلوگیری از ابتلا به دیابت، اقدامات ویژه‌ای نظیر کنترل وزن، افزایش فعالیت بدنی و رعایت رژیم غذایی (به سبب ممانعت از اضافه‌وزن ) باید صورت بگیرد.
به منظور کنترل دیابت بارداری استفاده از یک برنامه غذایی متعادل ، عدم حذف وعده‌های غذایی (خوردن بموقع حداقل سه وعده غذایی )، بیشتر شدن فعالیت بدنی به خصوص ورزش‌های بالا تنه و گاه استفاده از داروها (به طور معمول انسولین ) احتیاج می‌باشد. فقدان شناسایی و مهار بیماری قادر خواهد بود مشکلات ویژه‌ای را برای مادر و جنین بوجود خواهد آورد.
به منظور شناسایی دیابت بارداری، بیشتر از آزمایش قند خون پس از مصرف محلول قندی (شربت قند با غلظت مشخص) استفاده می‌گردد که عموماً در اواخر ماه ششم یا هفتم حاملگی صورت می‌پذیرد.
۴.دیابت به علل ناهمگون:
استفاده از داروهای خاصی نظیر کورتون‌ها، مبتلا شدن به بیماری‌هایی مانند غده لوزالمعده، بعضی از بیماری‌های غدد درون‌ریز مانند ترشح بیشتر از اندازه هورمون رشد و پرکاری غدد فوق کلیه و …. نیز قادر خواهد بود سبب بروز دیابت شیرین گردد. واضح است موارد بالا جزو دلتیل نادر دیابت است و در این موارد، درمان می‌بایست معطوف علل زمینه‌ای باشد.
چگونه می‌توان به حد مطلوب قند خون رسید؟
لزوم مهار مناسب بیماری استفاده از برنامه غذایی، تلاش و تحرک بدنی و داروهای کاهش قند خون و همینگونه سنجش سامانمند قند خون است. نکته حایز اهمیت این است که فرد مبتلا باید در برابر بیماری خود مسئولیت پذیر باشد در حقیقت وظیفه اصلی کنترل و مهار بیماری بر عهده خود بیمار است.
بیمار باید زیر نظر تیم مراقبت دیابت ( شامل پزشک، متخصص تغذیه، پرستار آموزش دهنده) و با اشناسازی‌های آنها قند خون و دیگر مشکلات پزشکی خود را مهار کنند.
آموزش، اهمیت بسزا و حیاتی در مهار بیماری و جلوگیری از عوارض آن دارد. باید اعتراف کرد افراد خانواده بیماران دیابتی نیز تاثیر بسیار مهمی در تشویق بیمار برای سازگاری وی با یک بیماری مادام العمر دارند.
آنها قادر خواهند بود با در دسترس قرار دادن مواد غذایی مناسب، عوض کردن برنامه غذایی خود و همراهی بیمار در انجام فعالیت های ورزشی نقش سازنده و موثری به منظور کمک به بیمار ایفا کنند.
با این توضیح روش‌های کنترل قندخون را مرور می‌کنیم.
این روش‌ها به دو دسته تقسیم می شوند:
الف) روش‌های غیر داروئی بدین معنی که تغییر سبک زندگی (عادات معمول زندگی ) شامل برنامه غذائی و فعالیت بدنی می باشد.
ب)شیوه‌های دارویی نیز شامل داروهای خوراکی و تزریقی
رژیم غذائی: تغییر شیوه یا الگوی مصرف غذا، کلیدی ترین راه مهار دیابت است.
با نظر به اینکه بیشتر افراد مبتلا به دیابت دارای اضافه وزن هستند یا چاق می‌باشند؛ برنامه غذائی، دست کم به منظور ممانعت از افزایش وزن یا در صورت امکان کم‌شدن وزن باشد. بدین منظور نیاز نیست که غذای افراد دیابتی از دیگر اعضای خانواده متمایز باشد، تنها باید استفاده از بعضی غذاها بخصوص چربی‌ها محدود گردد.
با توجه به اینکه مواد چرب، ۲ برابر مواد حاوی نشاسته و پروتئینی هم وزن خود کالری تولید می‌کنند؛
استفاده این مواد باید محدود گردد بگونه‌ای که کمتر از ۳۰ در صد کل کالری دریافتی از این مواد تامین گردد. ایضا ً باید به مقدار کافی از مواد نشاسته ای یعنی نان، برنج و ماکارونی و سیب زمینی استفاده گردد بگونه‌ای که بیشتر انرژی مورد نیاز بدن در طول روز از این مواد تامین گردد در نتیجه دوری از مصرف مواد غذائی نشاسته‌ای نادرست است و پیشنهاد نمی شود.
در نتیجه مواد پروتئینی، مانند انواع گوشت قرمز و سفید، تخم مرغ و لبنیات باید در حد لزوم استفاده شوند؛ مگر به دلایل خاص پزشک معالج پرهیز از آنها را توصیه کند.
ورزش یا بیشتر شدن فعالیت بدنی: همانگونه که افراد کم تحرک خطر بیشتری برای مبتلا شدن به دیابت دارند؛ بیشتر شدن فعالیت بدنی، یکی از روش‌های تأثیرگذار جلوگیری از ابتلا به دیابت و در صورت ابتلا به بیماری، مهار آن است.
ورزش با افزایش استفاده قند خون در عضلات، سطح قندخون را کاهش خواهد داد.
ایضاً ورزش سبب افزایش تاثیر انسولین در بدن می شود چون یکی از مشکلات در دیابت نوع دوم ، کاهش تاثیر انسولین در بدن می‌گردد. و بدلیل اینکه بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع دوم همواره در صدد کاهش فشار خون بالا هستند و افزایش میزان چربیهای خون هستند؛ انجام فعالیت‌های ورزشی به‌شکل منظم در مهار این بیماریها نیز تاثیر بسزایی دارد و کنترل همه این عوامل خطرساز در آخر منتج به کم شدن خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی می‌گردد.
افزون براین ورزش در ارتقا روحیه و احساس نشاط و سلامت نیز تأثیر است.
سخن نهایی:
لیموترش اگر به اندازه خورده شود نه تنها برای دیابت مضر نمی باشد بلکه مفید نیز می‌باشد. نه تنها لیموترش بلکه هر نوع ماده غذایی مصرف به اندازه اش برای بدن مفید و مصرف بیش اندازه اش برای بدن مضر است.
