احساس گناه لزوما بد نیست و گاهی اوقات حتی سازنده است.
احساس بد پس از انجام یک اشتباه ممکن است منجر به تغییر شود، مانند عذرخواهی یا تصمیم گیری برای انتخاب های مختلف در آینده.
بسیاری از ما هر از گاهی احساس گناه می کنیم. این بخشی از طبیعت انسانی ما و کاملا طبیعی است. از احساس گناه در مورد عدم گذراندن زمان دلخواهمان با عزیزان، نه گفتن به دوستان یا همکاران، تا خیانت به شریک زندگی. از آنجایی که همه ما منحصر به فرد هستیم، به روش های مختلف به آن پاسخ می دهیم.
در معنای واقعی، احساس گناه، احساس پشیمانی یا اندوه نسبت به یک عمل گذشته است. این احساس زمانی تجربه می‌شود که فکر می‌کنیم به دیگری آسیب رسانده ایم یا قوانین اخلاقی خود را زیر پا گذاشته ایم.
اما احساس گناه همیشه مفید نیست. زیرا ممکن است باعث علائم فیزیکی، شک به خود، کاهش عزت نفس و شرم شود. غلبه بر این احساسات به خصوص در مورد احساس گناه مزمن دشوار است.
اگر با احساس گناه دست و پنجه نرم می کنید، با یک فرد متخصص مثل یک مشاور واجد شرایط تماس بگیرید. او به شما کمک می کند تا ریشه این احساسات را پیدا کنید، علت تداوم آن ها را درک نمایید و بتوانید آن ها را برطرف کنید. انجام این کار به جلوگیری از تاثیر منفی اختلال احساس گناه به شما کمک می کند.
روانشناسی اختلال احساس گناه
احساس گناه یک احساس شرطی است. به عبارت دیگر، افراد مشروط می شوند، به این معنی که یاد می گیرند احساس گناه کنند. برخی عوامل ممکن است باعث شود که فرد احساس گناه یا عذاب وجدان بیش از حد را تجربه کند.
این عوامل ممکن است شامل فرهنگ، خانواده یا تربیت مذهبی آن ها باشد. برای مثال، اگر والدین دائما به کودک حس گناه می دهند یا از تعریف و تمجید او خودداری می کنند، ممکن است کودک احساس کند که کارهایی که انجام می دهد، به اندازه کافی خوب نیست. این منجر به عقده گناه می شود.
افرادی که برای غلبه بر احساس گناه تلاش می کنند ممکن است در معرض خطر بیشتری برای افسردگی، اضطراب یا سایر نگرانی های مربوط به سلامت روان باشند. افرادی که دارای مشکلات روانی هستند ممکن است به نوبه خود تحت تاثیر احساس گناه در مورد وضعیت روانی خود یا رفتارهای مرتبط قرار گیرند.
یک فرد مبتلا به افسردگی که خود را منزوی می کند ممکن است به دلیل قطع روابط خود با دوستانش احساس گناه کند، اما برای مثال قادر به انجام این ارتباط نباشد.
احساس گناهی که به رفع اشتباهات یا شکست های گذشته مربوط می شود، فرد را برای مبارزه مداوم آماده می کند. اما گاهی اوقات، اختلال احساس گناه فرد را از داشتن روابط رضایت بخش با دیگران باز می دارد.
انواع احساس گناه
تحقیقات مرتبط با احساس گناه و روانشناسی همیشه موافق نیستند. برخی از مطالعات نشان داده اند که احساس گناه ممکن است به محافظت از افراد در برابر پریشانی عاطفی کمک کند. برخی دیگر معتقدند احساس گناه، به ویژه احساس گناه بیش از حد، به پریشانی عاطفی و روانی کمک می کند.
به طور کلی سه نوع احساس گناه وجود دارد:
احساس گناه واکنشی:
احساس گناه واکنشی زمانی اتفاق می‌افتد که فرد معتقد باشد بر خلاف باورهای شخصی خود در مورد آنچه از نظر اخلاقی خوب است، عمل کرده است. یا استانداردهای جامعه برای رفتار قابل قبول را زیر پا گذاشته است.
احساس گناه پیش بینی کننده:
این اختلال احساس گناه ناشی از تفکر در مورد عمل خلاف معیارهای اخلاقی شخصی یا معیارهای جامعه است. یک فرد ممکن است تصمیم بگیرد که اقدام خاصی را انجام ندهد، زیرا می‌داند این کار اشتباه است یا معتقد است که ممکن است به دیگران آسیب برساند.
احساس گناه وجودی:
این احساس گناه پیچیده‌تر است. احساس گناه وجودی می تواند احساسات فرد نسبت به بی عدالتی عمومی یا این ایده که «زندگی منصفانه نیست» را توصیف کند. همچنین احساس گناهی را که ممکن است فرد به خاطر تاثیر منفی بر زندگی دیگران داشته باشد، توصیف می کند.
برخی از محققان بیشتر احساس گناه را به دو دسته تقسیم می کنند. این دسته بندی ها را باید جدا از انواع گناه فوق در نظر گرفت:
احساس گناه ناسازگار:
این نوع احساس گناه اغلب تاثیر منفی بر زندگی دارد. این احساس گناه ممکن است شامل احساس گناه مزمن (احساس گناهی که به شرم مربوط می شود) و سایر احساس گناه که منجر به پریشانی ذهنی یا عاطفی می شود، باشد.
احساس گناه سازگارانه یا طرفدار اجتماعی:
اعتقاد بر این است که این نوع احساس گناه مفید است، زیرا به درک فرد از اشتباه و مسئولیت مربوط می شود.
اثرات احساس گناه
اثرات روانی احساس گناه زمانی سودمند است که فرد را تشویق کند تا در رفتار خود تغییراتی ایجاد کند. اما در مواقع احساس گناه باعث ناراحتی می شوند. تحقیقات نشان داده است که برای مثال احساس گناه و افسردگی اغلب با هم مرتبط هستند. تحقیقات همچنین نشان می دهد که اضطراب و همچنین اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) با احساس گناه یا شرم مرتبط است.
وقتی فردی نتواند اشتباهی را اصلاح کند، احساس گناه تا زمانی که فرصت جبران نداشته باشد، ادامه پیدا می کند. احساس گناه ناشی از عملی که قابل ترمیم نیست، مانند زمانی که فرد احساس می کند به طور غیر مستقیم باعث مرگ دیگری شده است، تاثیر منفی و پایداری بر زندگی او دارد.
درمان اغلب به فرد کمک می کند تا این احساسات را برطرف کند و احساسات خود را در مورد آنچه اتفاق افتاده است، اصلاح سازد.
یکی دیگر از آثار احساس گناه، عقده گناه است. این احساس گناه مداوم در مورد آسیبی است که شخص معتقد است ایجاد کرده است. آن ها ممکن است کار اشتباهی انجام نداده باشند، اما با ترس زندگی می کنند. یا معتقدند که همیشه اشتباه می کنند و نمی توانند هیچ کاری را درست انجام دهند.
عقده گناه با اضطراب و شرم همراه است. ممکن است مربوط به دوران کودکی فرد باشد:
وقتی والدین بیش از حد با فرزند خود مخالفت می کنند یا از تعریف و تمجید او خودداری می نمایند. کودکان ممکن است اغلب به خاطر آنچه به عنوان «بد بودن» خود می‌دانند، احساس گناه کنند.
علائم فیزیکی احساس گناه
افرادی که احساس گناه حل نشده دارند ممکن است احساس تحریک پذیری کنند یا همیشه در معرض خطر باشند. آن ها ممکن است بیش از حد عذرخواهی کنند. احساس گناه نیز اغلب به صورت علائم فیزیکی ظاهر می شود. این علائم فیزیکی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• بی خوابی یا مشکل خواب
• ناراحتی معده، حالت تهوع یا سایر مشکلات گوارشی
• دل درد
• تنش عضلانی
• سر درد
• اشک ریختن
به طور کلی، پرداختن به احساس گناه به رفع این علائم کمک می کند. بنابراین چه کنیم تا این احساسات از کنترل خارج نشوند؟
یک متخصص نکاتی را برای مدیریت احساس گناه ارائه کرده است:
۱. ذهن آگاهی را تمرین کنید:
مراقبه ذهنی بر تنفس به عنوان راهی برای توجه به لحظه تمرکز می کند. این ذهن و بدن را به هم متصل کرده و به درک احساس گناه شما کمک کند.
۲. با هر چیزی که به آرامش شما کمک می کند، حواس خود را پرت کنید:
موسیقی مورد علاقه تان، یک کتاب، کمی ورزش یا فقط یک نفس تازه.
۳. فعال باشید:
اگر احساس می کنید گناه شما موجه است و با تفکر منطقی به این تصمیم رسیده اید، اقدام کنید. از اشتباهات خود درس بگیرید، اصلاح کنید و ادامه دهید.
۴. خودت را در این مورد سرزنش نکن:
مرور مداوم اشتباهات گذشته به نفع هیچ کس نیست، حتی خودتان و باعث احساس گناه می شود.
۵. به یاد داشته باشید که کمال وجود ندارد:
جستجوی راه حل عالی می تواند به بن‌بست ذهنی منجر شود که مفید نیست. در عوض یاد بگیرید که بهترین راه حل را برای شرایط بپذیرید و دیدگاه خود را حفظ کنید.
سخن آخر
هیچ راه حل جادویی برای احساس گناه وجود ندارد. چون فرد با موضوع یا اتفاقی در گذشته روبه رو شده است و دیگر نمی تواند به گذشته بازگردد.
اما اگر این احساسات منفی توجیه شوند، بسیار مفید تر و سالم تر است از اینکه که سعی نکنید از شر آن ها خلاص شوید. در عوض، آن ها را باید بپذیرید و از آن ها برای رفتار مثبت تر در آینده استفاده کنید.
اگر بخواهید مدام با احساس گناه نسبت به گذشته به زندگی امروز و آینده ادامه بدهید انرژی منفی تمامی زندگی تان را فرا خواهد گرفت و حتی دیگر نمی توانید به خوبی تمرکز کنید و برای آینده تان برنامه ریزی صحیح داشته باشید.
همان طور که گفتیم می توانید با موضوع یا اتفاق پیش آمده روبه رو شوید آنها را روی کاغذ بنویسید و اگر موضوع بسیار حاد است به یک متخصص مراجعه کنید و برای همیشه از شر احساس گناه و خاطرات تلخ گذشته رها شوید.
