حسادت یا رشک یکی از احساساتی است که تمام ما بارها آن را در زندگی تجربه کرده‌ایم.
این احساس اغلب به عنوان یک عامل منفی شناخته می‌شود؛ به طوری که بسیاری، افراد حسود را انسان‌هایی ضعیف و ناموفق در زندگی می‌دانند.
در کتاب‌های دینی نیز بارها از حسادت به عنوان یک عامل مخرب و منفی یاد شده و خداوند به انسان‌ها درباره ابتلا به حسادت هشدار داده و نکوهش کرده است.
از آنجایی که حسادت در تمام جنبه‌های زندگی ممکن است اتفاق بیفتد، با ما در این مقاله از سایت متا راز همراه باشید تا ضمن معرفی و توضیح این احساس، تاثیرات مخرب، روش‌های کنترل و درمان حسادت را بررسی کنیم.
مفهوم حسادت چیست؟
از دیدگاه روانشناسی، آنچه ما آنرا حسادت می‌نامیم با احساس ضعف، کمبود، آشفتگی و ناتوانی افراد حسود گره خورده است.
در ابتدا فرد با یک کمبود در خود مواجه می‌شود که دیگری آن را داراست. سپس آن را می‌خواهد ولی چون خودش صاحب آن نیست، دوست دارد آن را از فرد دارا بگیرد.
همچنین ممکن است آرزو کند که فرد مقابل، آن چیز را نداشته باشد یا حتی در این جهت تلاش کند. او می‌تواند با گرفتن علنی آن چیز از شخص یا غیبت پشت سر او، تهمت زدن، تخریب شخصیتی، مسخره کردن و… این تلاش خود را کامل‌تر کرده و آن چیز را از فرد بگیرد.
به بیانی ساده‌تر، وقتی افراد در رقابت با دیگران به نوعی شکست یا کمبود می‌رسند، حسادت می‌ورزند. احساس حسود بودن خیلی دیر در افراد کشف می‌شود اما می‌تواند ریشه در کودکی و تربیت آنان داشته باشد.
اگر فرد در دوران کودکی خود نوعی از تبعیض یا حتی تخریب شخصیتی را تجربه کرده باشد، احتمال حسادت ورزی او در آینده بیشتر است.
تفاوت حسادت و غبطه خوردن چیست؟
بسیاری از افراد حسادت و غبطه خوردن را یکی می‌دانند اما این دو تفاوت‌هایی با هم دارند. غبطه خوردن به این معنی است که آرزوی داشتن چیزی که دیگری دارد را داشته باشیم اما برای گرفتن آن چیز از شخص تلاش نکنیم.
حسادت همان آرزو را دنبال می‌کند اما نوعی احساسات منفی در فرد تشکیل می‌دهد که باعث می‌شود تا فرد، برای گرفتن آن چیز از شخص دیگر تلاش کند و آرزوی نابودی آن را در شخص مقابل داشته باشد.
همین عامل باعث شده تا حسادت به عنوان یک احساس منفی در افراد شناخته شود.
علت حسادت چیست؟
اصلی‌ترین علت حسادت، احساس کمبود یا شکست در رقابت با دیگران است. هیچ دلیل بیولوژیکی یا پزشکی در رابطه با حسادت وجود ندارد و این عامل تنها وابسته به محیط است.
برخی دیگر از دلایل حسادت ورزی عبارتند از:
خودشناسی غلط: اگر فرد خودش را نشناسد یا به طور غلط بشناسد، دچار حسادت خواهد شد.
عادت به توجه به دیگران: افراد حسود معمولاً به دلیل اینکه خواسته‌های دیگران را به خواسته‌های خود ترجیح داده‌اند، به این مشکل دچار می‌شوند.
بزرگنمایی موفقیت دیگران: افراد حسود موفقیت دیگران را به طور مبالغه آمیزی می‌بینند. آنها حتی ممکن است موفقیت خود را کوچک شمرده و در مقایسه با موفقیت به ظاهر بزرگ دیگران قرار دهند.
کمبود اعتماد به نفس:اعتماد به نفس در افراد حسود بسیار پایین است؛ چرا که آنها دائماً در حال مشاهده ضعف‌ها و کاستی‌های شخصیت خود و مقایسه با دیگران هستند.
عدم عزت نفس: افراد حسود اغلب خود را ناکافی و حقیر می‌شمارند و این عامل ارتباط مستقیم با کمبود عزت نفس آنان دارد.
انواع حسادت چیست؟
حسادت یک احساس کلی و شایع در افراد است که بسته به درجات و مراحل خود، انواع مختلفی دارد.
در اغلب موارد، حسادت نوعی احساس معمولی است که برای همگان ممکن است پیش بیاید؛ زیرا انسان محدود است. در بعضی موارد دیگر نیز ممکن است افراد به درجات و انواع مختلف حسادت دچار شوند.
در اینجا مهمترین انواع حسادت را تشریح کرده‌ایم:
حسادت ناشی از هیجان طبیعی
شایع‌ترین نوع حسادت از هیجانی طبیعی نشأت می‌گیرد که همه ما بارها آنرا تجربه کرده‌ایم.
در این شرایط احساس حسادت خفیف است و از نوعی هیجان طبیعی ناشی می‌شود که مخرب نیست.
این نوع حسادت حتی می‌تواند نوعی احساس مثبت و نزدیکی را در افراد به وجود آورد و آنها را به یکدیگر بشناساند.
برای مثال اگر فرد همسرش را با فرد دیگری ببیند یا یکی از افراد نزدیکش او را به خاطر فرد دیگری ترک کند، نوعی هیجان طبیعی در او ایجاد می‌شود که حسادت آفرین است.
اگر فرد بتواند این حسادت را کنترل کند، آسیب زا نیست؛ اما اگر امکان کنترل حسادت وجود نداشته باشد، ممکن است خطر ایجاد شود.
حسادت وسواسی
اگر حسادت همراه با خشونت و سلطه جویی باشد، وسواس گونه است.
در این نوع حسادت فرد به شکلی متداول و افراط آمیزی نسبت به روراست نبودن یا عدم وفاداری فرد نسبت به خودش دچار تردید می‌شود.
در مراحل بعدی ممکن است فرد با خشونت رفتار کند یا حتی برخورد فیزیکی با شخص مقابل داشته باشد.
اینگونه حسادت مخصوصاً در روابط زناشویی بیشتر رخ می‌دهد؛ برای مثال زن یا مرد مجبور است که فقط با همسر خود بیرون برود یا بقیه حق ندارند به همسر او حتی نگاه کنند.
حسادت بیمارگونه
این نوع حسادت از بقیه شدیدتر است و به حالتی اطلاق می‌شود که نوعی اختلال روانی در فرد شکل می‌گیرد و او را به شکل بیمارگونه‌ای حسود می‌کند.
افرادی که به بیماری حسادت مبتلا هستند، به شکلی بیمارگونه مطمئن‌اند که فرد مقابلشان به آنها خیانت می‌کند یا دروغ می‌گوید.
این نوع حسادت اغلب به دنبال بیماری‌های روانی دیگر مثل اسکیزوفرنی یا افسردگی پدید می‌آید و شیوع کمتری نسبت به بقیه دارد اما میزان آسیب زنندگی آن بیشتر از سایر انواع حسادت است.
مزایا و معایب حسادت چیست؟
همانطور که گفته شد، حسادت می‌تواند تاثیرات مخربی بر روح و سلامت جسم افراد بگذارد.
در صورتی که حسادت کنترل نشود، ممکن است شدت آن بیشتر شده و فرد دچار بیماری‌های روانی گردد. از طرفی دیگر، حسادت کنترل شده دارای مزایایی است که مستقیماً به بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کنند. در اینجا به مهمترین مزایا و معایب حسادت پرداخته‌ایم:
مزایای حسادت
باعث حس رقابت می‌شود. وجود کافی حس رقابت در ما می‌تواند باعث موفقیت شود. در حقیقت اگر احساس کنیم که در رقابتی قرار داریم، بیش از پیش کار خواهیم کرد.
نقاط ضعف را به ما می‌شناساند. حسادت سالم باعث می‌شود تا نقاط ضعف و کمبودهایمان را بشناسیم و به طور هوشمندانه‌ای در جهت رفع آنها اقدام کنیم.
انگیزه برای رسیدن به موفقیت را بیشتر می‌کند.
باعث یادگیری بیشتر می‌شود.
امکان استفاده از تجربیات را در بداهه تقویت می‌کند.
برخی اوقات به بهبود کیفیت و نزدیکی روابط کمک می‌کند؛ چرا که احساس ارزشمندی به طرف مقابل می‌دهد.
معایب حسادت
باعث از بین رفتن سلامت جسمی می‌شود؛ زیرا حسادت یک موقعیت استرس زا و پر اضطراب را برای فرد ایجاد می‌کند.
ممکن است به بیماری‌های روانی بعضاً شدید و خطرناک بیانجامد؛ مانند افسردگی حاد.
باعث برهم خوردن روابط می‌شود. شخص حسود پتانسیل بالایی در تهمت زدن، تخریب شخصیتی و اهانت به افراد دارد و همین موضوع می‌تواند روابط او را از بین ببرد.
باعث کاهش اعتماد به نفس می‌شود. افراد حسود، اغلب اعتماد به نفس بسیار پایینی دارند؛ چرا که دائماً در حال رو به رو شدن با ضعف‌ها و کمبود‌هایشان هستند.
باعث از دست رفتن لحظات خوب می‌شود.
تنش و نا امنی را در روابط افزایش می‌دهد.
گفتگوی سالم و مؤثر را در رابطه با مسائل دشوار می‌کند.
در روابط زناشویی ممکن است به جدل، مشاجره و حتی طلاق منجر شود.
درمان حسادت
همانطور که دیدید، احساس حسادت معایب بیشتری نسبت به مزایای خود دارد؛ به همین دلیل باید به دنبال کنترل و درمان آن باشیم.
در صورتی که حسادت کنترل نشود، امکان تبدیل شدن آن به سویه‌هایی بیمار گونه و حتی یک اختلال روانی بسیار زیاد می‌شود.
در این قسمت از مقاله، چند روش برای درمان و کنترل حسادت را بیان کرده‌ایم:
احساسات خود را بنویسید: اگر احساس حسادت می‌کنید، سعی کنید آنرا در یک کاغذ بنویسید. هرچه بهتر و بیشتر بنویسید، امکان کنترل آن در شما بیشتر خواهد بود. با این کار، شما می‌توانید به نوشته‌های خود دقت کرده و میزان مخرب بودن آن را به طور عینی ببینید.
به حسادت خود جنبه‌ای مثبت ببخشید: شما می‌توانید حسادت خود را به یک چیز مثبت مثل قدردانی پیوند بزنید و از این طریق احساس بهتری داشته باشید. مثلاً اگر به میزان پول کسی حسادت می‌کنید، در عوض قدردان داشته‌های کوچک خود باشید.
مقایسه کردن را متوقف کنید: بعضی اوقات تنها کاری که برای درمان حسادت باید انجام دهید، متوقف کردن مقایسه است. توجه کنید که شما همه‌ی داستان موفقیت یک فرد را نمی‌دانید؛ چه بسا فرد موفق مورد نظرتان، کاستی‌های زیادی دارد که شما آنها را ندارید.
بر روی داشته‌هایتان تمرکز کنید: یادگیری و تمرکز روی داشته‌های خود را به یک عادت تبدیل کنید تا علاوه بر کنترل حسادت، به موفقیت نیز برسید.
تغییر دهید و اگر نشد، آن را بپذیرید: پذیرش ضعف‌هایی که قابل تغییر نیستند، کمک زیادی به کنترل حسادت در ما خواهد کرد.
داوطلب شوید: کمک کردن به دیگران احساس بسیار خوبی به شما می‌دهد؛ داوطلبانه این کار را انجام دهید.
موفقیت‌های خود را ببینید: افراد حسود معمولاً موفقیت‌ها و دارایی‌های خود را نمی‌بینند و با بزرگنمایی داشته‌های دیگران، این چشم پوشی را تشدید می‌کنند. برای درمان حسادت، حتماً داشته‌های خود را روی یک برگه کاغذ بنویسید و از خداوند برای داشتن آنها شکرگزاری کنید.
