در طول روز ممکن است تمامی ما درگیر افکار های پوچ، رفتار ها و اعمال غیر منطقی و تیک های رفتاری عجیب شویم. این یک اتفاق کاملا عادی است، اما اگر این روند ادامه دار باشد و زندگی شما را دچار اختلال کند، ممکن است که شما به اختلال وسواس (obsessive compulsive disorder) دچار شده باشید.
در این بخش از سایت متا راز به طور کامل به تمامی مباحث مربوط به اختلال وسواس میپردازیم، پس در ادامه با ما همراه باشید.
اختلال وسواس چیست؟
به فکر کردن و ادامه دادن آن یا انجام دادن کاری به روشی غیرمنطقی حتی زمانی که فرد از آن آگاه است و قادر به رهایی از آن نیست، وسواس و افکار مزاحم می گویند. در حالی که بیمار از غیر عادی و غیر منطقی بودن رفتار خود آگاه است.
وسواس به عنوان شکلی از غریزه ناخودآگاه نیز توسط روانکاوان توصیف می شود.
آنها آن را به عنوان وضعیتی تعریف می کنند که در آن افکار، میل یا باور اغلب نادرست یک فرد کنترل او را می گیرد و اراده اش را سلب می کند و او را وادار می کند که برخلاف میلش عمل کند. حتی اگر از بیهودگی اعمال یا افکار خود آگاه باشد.
اغلب مردم در برخی از مراحل زندگی خود افکار یا رفتارهای وسواسی دارند، اما این لزوماً نشان دهنده این نیست که همه افراد OCD دارند. (OCD همان اختلال وسواس است.)
فرد مبتلا به اختلال وسواس یک چرخه شدید و فشرده از وسواس فکری و عملی را دارد که زمان زیادی را از او می گیرد و توانایی او برای انجام فعالیت های روزمره زندگی اش را مختل می کند.
درگیری فرد با افکار یا رفتارهای وسواسی می تواند از نظر شدت متفاوت باشد.
اگر فرد بخش زیادی از وقت روزانه خود را صرف افکار و اعمال وسواسی خود کند، دچار وسواس شدید فکری یا وسواس شدید عملی است.
انواع اختلالات وسواس
اختلال وسواس به سه بخش زیر تقسیم میشود:
۱. وسواس فکری
زمانی که شخص مدام در ذهن خود مشغول فکرکردن به یک موضوع خاص است و خلاص شدن از آن، علیرغم تلاشی که می کند، غیرممکن به نظر می آید.
در نتیجه فرد نمی تواند بر مشکلات و امور روزانه خود تمرکز کند.
۲. وسواس فکری عملی
به فشار روانی (اجبار) اشاره دارد که فرد را وادار به انجام یا تکرار یک عمل می کند.
مثلا با وجود اینکه می‌داند شستن مداوم دست‌هایش غیرمنطقی است، اما نمی‌تواند آن را متوقف سازد. یک فرد وسواسی ممکن است زمان زیادی را به شستشو اختصاص دهد.
۳. تیک های رفتاری
اختلال وسواس فکری (OCD) شامل زیر گروه دیگری با نام “تیک های رفتاری” نیز هست، که برخی از علائم آن عبارتند از:
بالا انداختن شانه
صاف کردن مکرر گلو
چشمک
تکان دادن یکی از اعضای بدن، مانند پا یا دست
اختلال وسواس OCD با انجام اقدامات تکراری ناخواسته مشخص می شود.
اینها اعمال تکراری هستند که ممکن است به تسکین احساس نامطلوب وناخوشایند شما کمک کند، اما درگیر شدن در وسواس ها احساس خوبی در شما ایجاد نمی کند و ممکن است فقط به طور موقت اضطراب شما را تسکین دهد.
اثرات و پیامد های منفی وسواس
فردی را تصور کنید که به صورت متوالی دست های خود را می شوید، این فرد زمان و انرژی زیادی را هدر می دهد.
یا شخصی که بیرون از خانه رفتن برایش دشوار است، زیرا فکر می کند حتی اگر از فاصله یک متری از سطل زباله راه برود ممکن است کثیف یا نجس شود.
موارد دیگری از این قبیل. تخریب زندگی خود و نیز ایجاد اختلال و سلب آسایش و آرامش دیگران، از اثرات منفی وسواس است و چندین اثرات منفی دیگر که باعث بدتر شدن وضعیت بیمار می شود.
درمان انواع وسواس فکری
درمان انواع وسواس و وسواس فکری امکان پذیر است.
با این حال، همه انواع وسواس بسته به جنبه های مختلفی از جمله شخصیت فرد وسواسی، درجه وسواس، انگیزه بیمار برای درمان، استفاده درمانگر از راهبردهای درمانی و غیره می توانند در درمان اثر گذار باشند.
دارو درمانی، مشاوره روانشناسی و روان درمانی از جمله روش های درمانی هستند که برای درمان انواع وسواس استفاده می شوند.
علل اصلی اختلال وسواس
منشا این اختلال هنوز به طور کامل شناخته نشده است. اما نظریه هایی که درباره منشا این اختلال آمده اند عبارت است از:
۱. پیشینه خانوادگی
بر اساس تحقیقات انجام شده، اگر یکی از اعضای خانواده قبلاً به این بیماری مبتلا شده باشد، احتمال ابتلا به OCD بیشتر است.
همچنین به نظر می رسد که OCD مرتبط با تیک نیز بیشتر در خانواده ها وجود دارد.
ژن های متعددی با این بیماری مرتبط هستند. و یکی از بهترین پیش بینی کننده ها برای وقوع این اختلال در افراد، وجود سابقه وسواس در خانواده‌اش است.
۲. علل بیولوژیکی
تغییرات بیوشیمی و اختلال در عملکرد مغز ممکن است یکی از علت اختلال وسواس فکری باشد.
به عنوان مثال، سروتونین، یک ماده شیمیایی مهم مغز که در افسردگی کاهش می یابد و در اختلال وسواس فکری نیز افت می کند و پاسخ خوب بیماران به داروهایی که باعث افزایش سروتونین در مغز میشود شاهد این قضیه است.
۳. یادگیری
وسواس ها و اجبارها ممکن است حاصل یادگیری از والدین باشند.
به عبارتی دیگر یادگیری از والدین ممکن است منجر به ایجاد وسواس و اجبار شود. هم از نظر انتقال وراثت و هم از نظر یادگیری، والدین سخت گیر و وسواسی به احتمال زیاد فرزندان سختگیر و وسواسی نیز دارند.
برخی از علائم و نشانه های وسواس
وسواس یا اجبار ویژگی های اصلی این اختلال هستند.
وسواس با افکار ناخواسته، مانند فکر درباره آلودگی مشخص می شود. علاوه بر این، اجبار عملی است که وسواس را تسکین می بخشد.
به عنوان مثال، اگر بیماری وسواس به آلودگی تلقی شود، تمیز کردن یا آبکشی عمل اجبار است. اما به خاطر داشته باشید که اگرچه این دو عامل ممکن است در بسیاری از افراد وجود داشته باشند، اما همیشه نشان دهنده بیماری یا اختلال نیستند.
مرز احتلال آنجا است که افکار یا اجبارها بیش از حد از روز فرد را اشغال می کند. یک ساعت برای این اسلات در نظر گرفته شده است. یعنی اگر بیش از یک ساعت در روز دچار وسواس یا اجبارهایمان شویم و عملکرد روزمره یا روابطمان تحت تأثیر وسواس قرار گیرد بیمار هستیم.
افکار وسواسی شایع
برخی از افکار وسواسی شایع عبارتند از:
نگرانی مداوم از آلوده شدن خود و دیگران به میکروب و نجاست
ترس از گم شدن یا جا گذاشتن وسایل ضروری
تقارن و نظم: اینکه همه چیز را باید با نظم خاصی قرار داد.
اجبار های وسواسی شایع
برخی از اجبار های شایع عبارتند از:
بررسی و چک کردن بیش از حد و مداوم…
کاهش اضطراب با شمردن، ضربه زدن، تکرار چند عبارت، یا انجام کارهای بی معنی
زمان خیلی زیادی را برای تمیز کردن و شستن و آبکشی اختصاص دادن
اشیاء دور ریز مانند کاغذ های قدیمی یا بطری های خالی را جمع آوری کردن
آیا بیمار از اختلال خود آگاه است یا خیر؟
این یک سوال کلی است که ممکن است در مورد هر گونه اختلال روانپزشکی پرسیده شود.
وقتی صحبت از برخی اختلالات مانند افسردگی و اضطراب می شود، افراد معمولاً نسبت به آن بینش دارند یا می فهمند که اختلالی دارند.
اکثر افراد مبتلا به اختلال وسواس نیز دارای این بینش هستند. با این حال، برخی از بیماران از مراجعه به مراکز درمانی خودداری می‌کنند، زیرا وسواس خود را قبول ندارند در نتیجه، پیش آگهی این افراد نسبت به پاسخ به درمان مطلوب نیست.
علائم و انواع وسواس فکری
وسواس و اجبار اغلب در بیماران مبتلا به انواع وسواس فکری نیز وجود دارد.
با این حال، در بعضی افراد ممکن است فقط علائم اجبار یا فقط علائم وسواس را تجربه کنند.
وسواس و اجبارهای افراد بیش از حد یا بی معنی و غیر منطقی هستند، با این حال آنها زمان زیادی را از افراد می گیرند و آنها را از انجام فعالیت های روزمره و تعامل با دیگران، یادگیری یا کار و مدرسه باز می دارند.
اگر OCD دارید افکار ناراحت کننده یا رفتارهای اجباری ناراحت کننده ای دارید.
ممکن است تلاش کنید آنها را نادیده بگیرید یا آنها را از افکار خود بیرون کنید، اما انجام این کار معمولاً سخت یا غیرممکن است. باید توجه داشته باشید که حتی اگر برای مدتی به آنها فکر نکنید، آنها شاید دوباره به ذهن شما بازگردند.
اگر مبتلا به OCD هستید، ممکن است با انواع علائم مختلفی روبرو شوید. با توجه به انواع وسواس فکری، علائم آن ممکن است متفاوت باشد. انواع OCD وعلائم آن عبارتند از:
وسواس شستشو و آلودگی
وسواس نظم و تقارن
وسواس افکار ممنوعه و نادرست
وسواس جمع کردن ابزار و وسایل
وسواس کمال گرایی
مقابله با وسواس و حمایت از افراد مبتلا به وسواس
مقابله با OCD ممکن است دشوار باشد. ممکن است داروها عوارض جانبی ناخوشایندی داشته باشند و داشتن شرایطی که نیاز به درمان طولانی مدت دارد ممکن است باعث خجالت یا عصبانیت شما شود. در اینجا چند تکنیک برای مقابله با OCD جمع آوری شده است:
در مورد انواع مختلف وسواس بیاموزید. دانستن بیشتر در مورد وضعیت اختلال خود به شما کمک می کند تا تعهد خود را به برنامه درمانی خود حفظ کنید و آن را با انگیزه کامل ادامه دهید.
بر روی اهداف خود متمرکز بمانید. اهداف بهبودی خود و این واقعیت را به یاد داشته باشید که فرآیند بهبودی ازOCD مداوم است.
بخشی از یک گروه پشتیبانی این اختلال باشید. برقراری ارتباط با کسانی که با فرآیند مشابهی روبرو هستند ممکن است باعث آرامش شما شود و چالش های این فرایند را برای شما آسان تر کند.
به فعالیت های اوقات فراغت و دیگر سرگرمی های سالم به عنوان هدایت انرژی خود ادامه دهید. ورزش مکرر، رژیم غذایی متعادل و استراحت کافی داشته باشید.
نحوه مدیریت و کنترل استرس را بشناسید. علاوه بر دریافت مشاوره و درمان حرفه ای، روش های کاهش استرس از جمله یوگا، تنفس عمیق و مدیتیشن ممکن است به شما کمک کند.
روتین روزانه خود را حفظ کنید و از فعالیت های مهم دوری کنید. طبق معمول به محل کار یا مدرسه بروید. با خانواده و دوستانتان وقت بگذرانید و اجازه ندهید OCD در فعالیت های روزانه شما اختلال ایجاد کند.
چه زمانی برای درمان وسواس باید به مشاوره و پزشک متخصص مراجعه کرد؟
درست است که شما سعی می کنید علائم خود را کنترل کنید و یک زندگی عادی داشته باشید. اما ممکن است ترک افکار و رفتارهای وسواسی بسیار چالش برانگیز، زمان بر و مختل کننده فعالیت های روزانه شما باشند.
وسواس عملی نیز به همراه وسواس فکری خود رانشان می دهد. علائم وسواس در ابتدا ظاهر می شود و به دنبال آن وسواس عملی شروع می شود. زمانی که وسواس فکری خیلی زود درمان شوند، می‌توان از وسواس‌های رفتاری نیز پیشگیری کرد.
علائم اختلال وسواس عملی کاملاً غیر ارادی است.
به عبارت دیگر، ممکن است شما بخواهید تعدادی از فعالیت ها را به طور مکرر انجام دهید. به عنوان مثال، ممکن است بخواهید به صورت مرتب و دائمی وغیر منطقی دست های خود را که تمیز است و تازه شسته اید دوباره بشویید.
اگر علائم وسواس فکری شدید شوند، درمان وسواس فکری می تواند بسیار چالش برانگیز و سخت باشد. بنابراین، بهتر است اقدام برای درمان و مراجعه به دکتر در این زمینه در سریع ترین وقت ممکن انجام شود.
چگونه از ابتلا به انواع وسواس فکری جلوگیری کنیم؟
باید بر این واقعیت تأکید کرد که هیچ روشی برای پیشگیری از وسواس فکری وجود ندارد. با این حال، دریافت درمان در سریع ترین وقت ممکن است به جلوگیری از بدتر شدن OCD و اختلال در فعالیت های روزانه تان کمک کند.
جمع بندی مطالب
اختلال و انواع وسواس فکری یک اختلال شایع است که اغلب با وسواس و افکار مخرب همراه است که می تواند باعث ایجاد احساس اضطراب و ترس ذهنی در فرد شود.
گاهی اوقات شدت علائم این اختلال می تواند آنقدر شدید باشد که در فعالیت های روزمره و کیفیت زندگی فرد اختلال ایجاد کند.
علائم این اختلال ممکن است در نتیجه شرایط استرس زا بدتر شود. مواردی مانند بازدید از یک مکان شلوغ یا ناآشنا.
پس از مشاوره با روانپزشک، گفتار درمانی یا ترکیبی از درمان های ذکر شده و ممکن است پزشک معالج شما برای درمان این مشکل برای شما دارو تجویز کند. هدف از درمان کاهش استرس و اضطراب در انجام فعالیت های روزانه افراد است.
