تعریف وسواس و چگونکی درمان وسواس های فکری و عملی

تصورات و افکار آشفته به عنوان وسواس نامیده می شود که ممکن است برای فرد بسیار استرس زا نیز باشد.
اختلالات و مسائل عملکردی متعددی با اختلال وسواس مرتبط است که می تواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر زندگی فرد داشته باشد.

تعریف وسواس

وسواس نوعی اختلال است که بر افکار و اعمال فرد تأثیر می گذارد به گونه ای که در تمام فعالیت های روزمره او اختلال ایجاد می کند و او را از انجام فعالیت های منظم روزانه اش باز می دارد.
اگرچه بسیاری از ما ممکن است چنین احساسی داشته باشیم، اما تا زمانی که در زندگی روزمره ما اختلال ایجاد نکند،نمی توان گفت که دچار وسواس شده ایم.

به عبارتی دیگر، وسواس یک الگوی استرس زا از یک فکر کردن یا عمل کردن است که باعث می شود افکار وسواسی داشته باشید و شما را وادار می کند که رفتاری اجباری داشته باشید.

نشانه های هشدار دهنده علائم وسواس فکری شدید می تواند شامل انجام مکرر کاری در زمانی که دلیلی برای آن وجود ندارد، مانند تمیز کردن بیش از حد خانه یا فکر کردن به چیزی به صورت مداوم باشد.

اختلال وسواس که معمولاً به عنوان اختلال وسواس فکری-عملی نیز شناخته می شود، اصطلاحی است که برای توصیف این اختلال در روانشناسی استفاده می کنند.

آیا درمان وسواس فکری-عملی امکان پذیر است؟

درمان اختلال وسواس افراد بدون توجه به میزان شدت این اختلال و علائم وسواس فکری شدید که ممکن است وجود داشته باشد، امکان پذیر است.
شما می توانید با استفاده از تکنیک هایی که درمانگر به شما آموزش می دهد، روی مدیریت علائم خود در طول جلسات درمانی تمرکز کنید.

از آنجا که بهبود کامل علائم بدون درمان غیر معمول است، وسواس با هر میزان شدتی که در افراد وجود داشته باشد قابل درمان است.
درمان اختلال وسواس برای حدود ۳ نفر از هر ۴ نفری که برای درمان به مراکز درمانی مراجعه می کنند موفقیت آمیز است.
عدم تمایل به درمان وسواس یا نخواستن و نتوانستن ممکن است باعث شود ۱ نفر از هر ۴ نفر به درمان وسواس خود پایبند نباشد.

عوارض عدم مراجعه برای درمان OCD

در نتیجه اثرات درازمدت این اختلال، فرد ممکن است به بیماری های جسمی و روانی دیگری مبتلا شود، مانند:

• بیماری های پوستی
• پیری پوست در نتیجه شستن مکرر دست ها
• اضطراب و تنش
• اختلال در زندگی به این دلیل که بیشتر روز را درگیر فعالیت های وسواس گونه می شوند
• بروز مسائل عاطفی با اطرافیان
• ایجاد احساس ترحم یا بیزاری در دیگران

هدف های درمان وسواس فکری-عملی چیست؟

• کاهش رفتارهای اجباری و تفکرات وسواس گونه
• کنترل بیشتر رفتار و اعمال خود
• کاهش ترس و تنش
• کاهش اضطراب
•کاهش یا از بین بردن افکار منفی

OCD که به عنوان اختلال وسواس فکری-عملی نیز شناخته می شود، می تواند در کودکان، معمولاً قبل از ۱۰ سالگی ظاهر شود. بعد از ۳۰ سالگی، بعید است که اختلال وسواس فکری شروع شود.

در نتیجه افکار مداوم، ناخواسته و دردناکی که ذهن آنها را آزار می دهد، بیماران وسواسی رنج بزرگی را تجربه می کنند که سعی می کنند با تکرار برخی فعالیت ها در سکوت آن را مدیریت کنند.

به عنوان مثال، زنی که دغدغه داشتن دست های ناپاک دارد، می تواند بدون ابراز ناراحتی دست های خود را در طول روز پنجاه بار بشوید. (نشانه وسواس وسواس عملی)

علائم اختلال وسواس فکری

تاکنون نشان داده شده است که علائم اختلال وسواس فکری-عملی به دو دسته تقسیم می شود: علائم ناشی از افکار مزاحم و تکرار شونده و علائم ناشی از وسواس عملی.
این علائم ناراحت کننده هستند و زمان زیادی را از فرد می گیرد و ممکن است عملکرد روزانه او را نیز کنند.
برخی از علائم وسواس فکری شدید عبارتند از:

• ترس از نجاست و آلودگی
• ترس از حوادث ناگوار
• ترس از غیر قرینه بودن اشیا

علائم وسواس عملی

اکثر کسانی که از اختلال وسواس فکری-عملی رنج می برند، سعی می کنند ترس و نگرانی غیرمنطقی خود را سرکوب کرده و از بین ببرند. گاهی دست به عملی مکرر می زنند تا لحظه ای آن را از یاد ببرند.

وسواس عملی همان رفتاری است که مکرراً برای کاهش تنشی که وسواس ایجاد می کند انجام می شود. وسواس عملی به طور منطقی با علل نگرانی مرتبط نیست.

نمونه هایی از وسواس عملی:

• استحمام منظم یا شستن دست
• از دست دادن با افراد یا دست زدن به دستگیره درها خودداری کردن
• وسایل و اشیا را به طور مرتب چک کردن
• شمارش مکرر اشیا
• چیدمان وسایل با نظم بیش از حد در خانه یا محل کار
• مصرف غذاها به ترتیب دقیق

هر یک از ما گهگاه ممکن است که قفل در را دوباره چک کنیم یا دست هایمان را دوباره بشویم. با این حال، این همیشه نشان نمی دهد که فرد مبتلا به OCD است.
افراد وسواسی زمان زیادی را با انجام فعالیت های وسواسی تلف می کنند که باعث ایجاد اختلال در کار خانه، محل کار یا روابط شخصی آنها می شود. حتی ممکن است همان رفتار را برای خود تکرار کنند.

تردید وجود دارد که اختلال وسواس فکری-عملی به همراه علائم اختلال وسواس فکری شدید به خودی خود برطرف شود.
اگر مراقب آن نباشیم، علائم ممکن است سال ها ادامه داشته باشد. یک فرد با مشغله ذهنی اغلب به مدت پنج تا ده سال قبل از مراجعه به متخصص اعصاب و روان (روانپزشک) از علائم رنج می برد.
باید توجه داشت که اختلال وسواس فکری قابل پیشگیری نیست.

عواقب و مشکلات مرتبط با OCD شدید

تنهایی و انزوا از مهمترین و بارزترین اثر وسواس فکری-عملی است. بر اساس یافته‌ها، افرادی که علائم وسواس فکری شدید یا علائم وسواس عملی شدید را از خود نشان می‌دهند برای زندگی خود و اطرافیانشان نیز اختلال ایجاد می کنند.

اصرار دائمی فرد بیمار برای شستن دست ها، پاک کردن دستگیره در، شستن چندباره ظروف و لباس ها، یا انجام کارهای دیگر از این قبیل ممکن است باعث ناراحتی افراد از او شود.
از آنجایی که اطرافیان تا حدودی درک می‌کنند که این فرد نمی‌تواند کاری برای حل این مشکلات بی‌معنا انجام دهد، این ناراحتی نوعاً با ترحم همراه است.
معمولاً این ترحم بی مورد که گهگاه با همکاری بیمار آمیخته می شود باعث غرق شدن بیشتر فرد مبتلا می شود.

درمان اختلال وسواس

موثرترین روش برای درمان اختلال وسواس استفاده از ترکیبی از دارودرمانی و مشاوره است.

اختلال وسواس گاهی اوقات می تواند با بیماری دیگری در فرد وجود داشته باشد و درمان آن بیماری به کنترل وسواس کمک کند.
یافتن بهترین درمان برای یک بیمار OCD می تواند چالش برانگیز باشد، و برای بهتر شدن، ممکن است لازم باشد بارها به همان متخصص اعصاب و روان خود مراجعه کنیم و روش های مختلفی را امتحان کنیم.

برای درمان اختلال وسواس فکری می توان از روش های روان درمانی متعددی استفاده کرد.

برای بیمار بسیار مهم است که در مرحله اولیه اطلاعات مناسب در مورد انواع وسواس و روش های درمانی و همچنین کمک های مورد نیاز خود از دوستان، خانواده و گروه های حمایتی به دست آورد.

چگونه می‌توانیم در درمان وسواس‌ فکری -عملی به خود کمک کنیم؟

شیوه زندگی شما تأثیر قابل توجهی بر احساس شما دارد و ممکن است به شما در مدیریت و مقابله با اضطراب و عملکردتان کمک کند.

• ورزش

یکی از روش های طبیعی و بسیار کارآمد برای کاهش اضطراب ورزش است.

ورزش با تقویت سیستم عصبی و کمک به تغییر جهت دادن افکار خود در هنگام بروز OCD، می تواند به شما در مدیریت علائم OCD شدید کمک کند.
سعی کنید در اکثر روزها به مدت ۳۰ دقیقه یا بیشتر در فعالیت های هوازی مانند ایروبیک شرکت کنید تا از حداکثر تاثیرات مثبت ورزش بهره مند شوید.
اگر در طول جلسات تمرکز خود را حفظ کنید، چند تمرین ده دقیقه ای می تواند به اندازه یک جلسه تمرین طولانی تر مفید باشد.

• تقویت ارتباط با عزیزان و دوستان

اختلال وسواس فکری-عملی می تواند آنقدر شدید باشد که تا مرز انزوای اجتماعی پیش رود. علائم OCD با انزوای اجتماعی بدتر می شود. گذراندن وقت با عزیزان و دوستان فواید زیادی دارد. صحبت کردن در مورد نگرانی ها و ناراحتی های خود با نزدیکانتان میتواند به کاهش شدت آنها کمک کند.

• استراحت کافی داشته باشید

از آنجایی که نگرانی و استرس می توانند افکار و احساسات وسواسی را بدتر کنند، در نتیجه می توانند باعث بی خوابی نیز شوند. اگر خواب و استراحت کافی داشته باشید، حفظ تعادل عاطفی بسیار ساده تر خواهد بود. خواب کافی برای از بین بردن اختلالات اضطرابی مانند OCD ضروری است.

• تلاش کنید از ترس ها دوری جویید

شاید منطقی به نظر برسد که از شرایطی که باعث می شود افکار وسواسی داشته باشید اجتناب کنید، اما هرچه بیشتر از آنها دوری کنید، برای شما بیشتر استرس زا خواهد بود.
به جای دوری از این افکار، خود را در معرض محرک های OCD قوی قرار دهید، یا به عبارتی با اضطراب و ترس های های خود روبرو شوید.
سپس، سعی کنید در مقابل انگیزه انجام انواع رفتارهای OCD مقاومت کنید یا آنها را به زمان دیگری موکول کنید.

اگر مقاومت را بیش از حد چالش برانگیز می دانید، مدت زمانی را که به انجام یا تکرار الگوهای رفتاری می کنید، کاهش دهید.

هر بار که خود را در معرض محرک های خود قرار می دهید، می بینید که اضطراب شما کاهش می یابد و در واقع کنترل بیشتری نسبت به آنچه تصور می کردید دارید و این منجر به کاهش استرس شما می شود.

• اجتناب از تمایلات وسواسی با پیش بینی آنها قبل از وقوع

به عنوان مثال، اگر در مورد بسته بودن پنجره ها، قفل بودن درها، خاموش بودن دستگاه تلویزیون و مواردی از این قبیل، وسواس عملی دارید، در اولین باری که دستگاه را خاموش می کنید، سعی کنید با دقت و توجه کافی این کار را انجام دهید.

ویژگی های شخصیتی کسانی که وسواس فکری دارند

شاید تعجب کنید که چرا برخی افراد چنین افکار و اعمال عجیب و غریب و نامطلوبی دارند و همچنین چه ویژگی هایی را می توان در تشخیص این بیماری در نظر گرفت.

صرف نظر از منشأ اختلال وسواس فکری-عملی اینکه آیا وراثت یا محیط در رشد آن نقش داشته است، برخی از ویژگی های شخصیتی ممکن است افراد را بیشتر مستعد ابتلا به این تختلال کنند، عبارتند از:

 اضطراب شدید

افراد وسواسی معمولاً در مقابل اضطراب حساسیت بالایی دارند و این افراد در مورد سلامتی خود اطرافیان و نگرانی ازآینده، گوش به زنگ اتفاقات منفی هستند. به عبارتی دیگر این افراد در مورد هر اتفاق منفی بدترین سناریو را متصور می شوند.

 عدم تحمل شک و ابهام

بیماران مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی معمولاً نمی توانند ابهام یا عدم اطمینان را تحمل کنند و تمایل زیادی به پیش بینی آینده دارند.
به عنوان مثال، تلاش بسیار زیاد یک فرد وسواسی برای بررسی اینکه آیا شیر آب بسته است، تمایل شدید او را برای اطمینان یابی را آشکار می کند.

 مسئولیت پذیری شدید افکار

یکی از ویژگی های کسانی که OCD دارند این است که تمایل دارند افکار خود را بیش از حد ارزیابی کنند، حتی گاهی اوقات افکار منفی را با انجام آن برابر می دانند.

 بزرگ جلوه دادن اتفاقات محیط

یکی از خصوصیات دیگر افرادی که در معرض خطر ابتلا به اختلال وسواس فکری هستند عبارتند از: فاجعه انگاری اتفاقات محیط و خطرات احتمالی است.

نتیجه گیری

تشخیص و درمان اختلال وسواس فکری زمان بر است و درمان سریعی ندارد، زیرا یکی از بیماری هایی است که همپوشانی قابل توجهی با سایر بیماری ها دارد.

در اختلال وسواس فکری، فرد به طور مداوم افکار ناراحت کننده، ناخوشایند و بی ربط دارد.
به دلیل رنج ناشی از این افکار و ناتوانی در بیان این اضطراب، فرد احساس می کند که مجبور به انجام مکرر رفتار خاصی است.

وسواس فکری، افکار استرس زا، نامطلوب و بیهوده ای است که مدام به ذهن خطور می کند، در حالی که “وسواس عملی” زمانی است که فرد نیاز به انجام مکرر رفتار خاصی را احساس می کند.
فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری نمی تواند افکار خود را تنظیم کند و اثرات منفی آنها را تجربه می کند. با کمک یک درمانگر ماهر و متخصص، برای مدیریت اضطراب و جلوگیری از آسیب به فرد، باید اختلال وسواس را درمان کرد.

منبع محتوا:

nimh.nih mayoclinic