هوش هیجانی چیست و چه نقشی در زندگی افراد دارد؟ احتمالا همه ما افرادی را می شناسیم – چه از نظر حرفه ای و چه شخصی – که شنوندگان خوبی هستند.
این افراد در شرایط سخت و ناراحت‌کننده دقیقا می‌دانند که چه بگویند و چگونه بگویند. آن ها کلمات خود را با دقت انتخاب می کنند تا مطمئن شوند که طرف مقابل ناراحت نشود.
حتی اگر راه حلی برای مشکلات به ما ارائه ندهند، اغلب پس از صحبت با چنین افرادی احساس بهتری پیدا می کنیم. راز توانایی شگفت انگیز آن ها در تسکین ما چیست؟
راز آن ها برخورداری از هوش هیجانی است. این به معنی توانایی تشخیص و درک احساسات خود و دیگران و سپس استفاده از این دانش برای کنترل افکار و اعمال خود است.
پس هوش هیجانی چیست؟ چه اهمیتی دارد؟ و برای توسعه آن و بهره مندی بیشتر از آن چه کاری می توانید انجام دهید؟ این و سوالات دیگر در این مطلب پاسخ داده خواهد شد.
هوش هیجانی چیست؟
هوش هیجانی توانایی تشخیص احساسات خود و تأثیر آن بر سایر افراد است. وقتی احساسات دیگران را درک کنید، می توانید احساسات خود را بهتر مدیریت کنید و در نتیجه به موفقیت های بیشتری در زندگی خود برسید.
افراد با هوش هیجانی بالا اغلب موفق تر از دیگران هستند. این به این دلیل است که آن ها می‌دانند چگونه با دیگران تعامل داشته باشند.
اهمیت هوش هیجانی چیست؟
همه ما می‌دانیم که باهوش‌ترین افراد لزوما موفق ترین افراد نیستند. احتمالا با افرادی برخورد کرده‌اید که از نظر تحصیلی عالی هستند؛ اما از نظر اجتماعی ناتوان و در روابط یا شغل خود ناموفق اند. ضریب هوشی تنها عامل موفقیت در زندگی نیست، درست است که ممکن است به شما کمک کند تا در دانشگاه ثبت نام کنید و در یک تخصص بسیار دشوار تحصیل نمایید، اما ممکن است موفقیت شما را در شغل یا روابط تان تضمین نکند.
این کمکی به کاهش استرس و ترس شما در هنگام امتحانات یا مصاحبه شغلی نخواهد کرد. در واقع هوش هیجانی یا EQ این کار را انجام می دهد. به عبارت دیگر، هوش عاطفی و علمی در کنار هم موفقیت را به ارمغان می آورند.
جنبه های هوش هیجانی
۵ جنبه اصلی هوش هیجانی وجود دارد که به شرح زیر است:
خودآگاهی: به معنای توانایی فرد در ارزیابی و کنترل احساسات واقعی خود است و این شامل دو جزء اصلی آگاهی عاطفی و اعتماد به نفس می شود.
خودتنظیمی: به معنای توانایی فرد در کنترل هیجانات منفی مانند: خشم، اضطراب، ترس و افسردگی از طریق استفاده از روش‌هایی برای مدیریت هیجانات منفی مانند مثبت اندیشی، راه رفتن در مسافت‌های طولانی یا تمرین مراقبه است. انگیزه: انگیزه با تعیین اهداف مشخص و اصرار بر دستیابی به آنها از راه های مثبت و خوش بینی در مواجهه با موانعی که رسیدن به اهداف را دشوار می کند، به دست می آید.
همدلی: توانایی فرد در شناخت احساسات دیگران و رفع نیازهای آن ها
مهارت های اجتماعی: به معنای مهارت های برخورد با دیگران است که اگر فرد مشتاق توسعه و ارتقای این مهارت ها باشد، موفقیت او را در زندگی حرفه ای تضمین می کند.
چگونه هوش هیجانی را توسعه دهیم
چندین راه برای رشد هوش هیجانی پیشنهاد شده است که مهم ترین آن ها به شرح زیر است:
۱. از سبک ارتباطی قاطعانه استفاده کنید
ارتباط قاطعانه بدون اینکه بیش از حد تهاجمی یا منفعل به نظر برسد، راه طولانی را به سمت کسب احترام می برد. همیشه نظرات و نیازهای خود را محکم و مستقیم با دیگران در میان بگذارید و در عین حال احترام آن ها را حفظ کنید.
۲. به احساسات خود هوشمندانه پاسخ دهید و آن ها را به واکنش مستقیم تبدیل نکنید
در موقعیت هایی که شامل تعارض یا اختلاف است، واکنش های عاطفی اغلب رایج است. اما اگر می‌خواهید مهارت‌های هوش هیجانی خود را توسعه دهید، باید با کنترل این احساسات شروع کنید:
• به خودتان آموزش دهید که در شرایط سخت آرام بمانید.
• در هنگام عصبانیت یا غمگینی از گرفتن تصمیمات تکانشی خودداری کنید تا دچار مشکلات بزرگتر نشوید.
• قبل از صحبت کردن به دقت در مورد کلمات خود فکر کنید و از گرفتن زمان برای آرام کردن اعصاب خود دریغ نکنید.
۳. مهارت شنیداری را توسعه دهید
افراد باهوش عاطفی در طول مکالمات و دیالوگ ها با هدف درک آنچه گوینده می گوید گوش می دهند، نه اینکه فقط منتظر نوبت صحبت کردن خود باشند.
به منظور توسعه مهارت های هوش هیجانی خود، با آموزش مهارت های گوش دادن واقعی، به دنبال درک آنچه دیگران می گویند و توجه به زبان بدن آن ها شروع کنید، زیرا این کار از سوء تفاهم جلوگیری می کند و به شما امکان می دهد به درستی پاسخ دهید.
۴. با انگیزه باشید
منتظر تشویق دیگران نباشید و برای رسیدن به اهداف و جاه طلبی های خود به انگیزه های بیرونی تکیه نکنید. فرد باهوش عاطفی کسی است که بدون نیاز به عوامل بیرونی برای رسیدن به این هدف می تواند در خود انگیزه ایجاد کند.
۵. نگرش مثبت را حفظ کنید
هرگز قدرت رفتار مثبت را دست کم نگیرید. احساسات منفی مسری هستند و به راحتی می توانند به شما منتقل شوند، بنابراین باید همیشه از احساسات اطرافیان خود آگاه باشید و احساسات و آگاهی خود را بر اساس آن تنظیم کنید.
وقتی یاد می گیرید که چگونه احساسات منفی خود را کنترل کنید و چگونه به زندگی مثبت نگاه کنید، دیگر داشتن یک روز شاد برای شما دشوار نخواهد بود.
۶. انتقاد را با روحیه ورزشی بپذیرید
انتقاد ورزشی یکی از جنبه های مهم هوش هیجانی است. به جای احساس ناراحتی، تحقیر یا عصبانیت وقتی از کسی انتقاد می کنید، شروع به آموزش خود کنید تا او را با روحیه ورزشی بپذیرید. سعی کنید ابتدا منبع و علت این انتقاد و تاثیر آن بر عملکرد خود و اطرافیانتان را درک کنید و سپس راهی برای استفاده از آن برای بهبود عملکرد یا تغییر رفتار مثبت بیاندیشید.
۷. با دیگران همدلی کنید
افراد باهوش عاطفی همدلی زیادی دارند؛ زیرا احساسات خود را به خوبی درک می کنند، بنابراین اولین قدم برای همدلی این است که با دقت گوش کرده و درک کنید که چه احساسی دارند. لازم نیست وانمود کنید که همدرد هستید یا وانمود کنید که آن را احساس می کنید، این کمکی نمی کند، اما تمام تلاش خود را بکنید و به خودتان آموزش دهید تا مسائل را از منظر طرف مقابل ببینید.
۸. مهارت های رهبری خود را توسعه دهید
هنگامی که مهارت های رهبری خود را توسعه می دهید، استانداردهای خود را در برخورد با خودتان بالا می برید و استانداردهایی را برای رفتار دیگران با خود تعیین می کنید. مهارت‌های رهبری متنوع و متعدد هستند، زیرا شامل ابتکار عمل و توانایی تصمیم‌گیری و حل مشکلات می‌شوند.
۹. اجتماعی و دوستانه باشید
هوش عاطفی اغلب با دوستانه بودن، باز بودن و داشتن مهارت های اجتماعی همراه است. پس برای تقویت مهارت های هوش هیجانی خود حتما با دیگران رفتار دوستانه داشته باشید و هوش اجتماعی و مهارت های ارتباطی موثر خود را توسعه دهید.
نشانه های هوش هیجانی بالا
نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد فرد از هوش هیجانی بالایی برخوردار است که مهمترین آن ها به شرح زیر است:
• صداقت: یک فرد باهوش عاطفی، صرف نظر از شرایط، به اصول و ارزش های خود پایبند است.
• فروتنی: پذیرش انتقاد سازنده برای ارزیابی مجدد و رشد خود
• خودسازی مداوم: فرد باهوش عاطفی در هر دوره خود را ارزیابی می کند، مسئولیت اشتباهات خود را بر عهده می گیرد و برای رسیدن به اهداف خود تلاش می کند تا به فردی که می خواهد تبدیل شود.
• تامل: هوش هیجانی به فرد کمک می کند تا کلمات خود را با دقت انتخاب کند، زیرا مسئولیت گفتار و اعمال خود را بر عهده می گیرد.
• توجه و تمرکز: افراد باهوش عاطفی علاقه زیادی به برقراری ارتباط چشمی با دیگران دارند و در حین صحبت با آن ها خوب گوش می دهند و احترام می گذارند.
فواید هوش هیجانی
فردی که هوش هیجانی دارد از فوایدی برخوردار می شود که به صورت مثبت بر چندین جنبه از زندگی او تأثیر می گذارد: عملکرد فردی در مدرسه یا محل کار: فرد با هوش هیجانی در زندگی تحصیلی و حرفه ای به برتری دست می یابد، زیرا به او کمک می کند تا بر موانعی که در زمینه تحصیل یا کار با آن روبه رو است غلبه کند و مهارت هایی را برای رهبری و ایجاد انگیزه در دیگران به دست‌آورد.
سلامت جسمانی: فردی با هوش هیجانی که توانایی مدیریت خشم، عواطف و احساسات خود را دارد، این امر او را از مشکلات جدی سلامتی مانند: فشار خون، نقص ایمنی، حملات قلبی و سکته محافظت می‌کند و احتمال ابتلا به این بیماری ها را کاهش می‌دهد.
ایجاد روابط: درک فرد از احساسات خود و توانایی او در کنترل آن ها، بیان آن ها و درک احساسات دیگران را برای او آسان تر می کند که ارتباط مؤثر او با افراد و ایجاد روابط قوی با آن ها را تسهیل می کند.
هوش اجتماعی: بهره مندی فرد از هوش هیجانی از هوش اجتماعی او پشتیبانی می کند که نشان دهنده موفقیت او در ارتباط اجتماعی با دیگران و آگاهی او از علاقه دیگران به خود و نگرش آنها نسبت به خود، کاهش استرس و احساس عشق و شادی است.
