افراد به دلایل مختلفی مدیتیشن و مراقبه تمرین می کنند. مدیتیشن هم برای آگاهی شما از محیط اطراف و درک بهتر خودتان استفاده می شود و هم می تواند شما را از یک شرایط استرس زا به آرامش برساند.
اگر چه مدیتیشن قرن هاست که وجود دارد اما دانشمندان اخیرا تاثیر مدیتیشن بر مغز را کشف کرده اند. برخی تحقیقات نشان داده است که مدیتیشن می تواند ساختار و عملکرد مغز را تغییر دهد. مدیتیشن اثرات مهمی بر سه ناحیه از مغز می گذارد:
چگونگی تاثیر مدیتیشن بر مغز
• ماده خاکستری، کنترل ماهیچه ها و ادراک حسی از جمله احساسات، حافظه، گفتار، دیدن، شنیدن و تصمیم گیری را برعهده دارد.
• قشر جلوی مغز، مسئول تصمیم گیری است.
• آمیگدال یا بادامه مغز،کنترل هیجان و اضطراب را برعهده دارد.
• هیپوکامپ، مسئول حافظه و یادگیری مغز است.
مدیتیشن بر بخش ضخیم قشر پیش فرونتال تأثیر دارد. این بخش از مغز، عملکرد هایی مانند: افزایش آگاهی، تمرکز و تصمیم گیری را مدیریت می کند.
تغییراتی که تاثیر مدیتیشن بر مغز دارد نشان می دهد، عملکردهای این بخش قوی تر شده است. در واقع یکی از مهمترین تاثیر مدیتیشن بر مغز، تربیت کردن مغز است.
مدیتیشن بر همه قسمتهای مغز تاثیر دارد
مدیتیشن و مراقبه ذهنی می تواند از طریق افزایش قابلیت انعطاف پذیری، تغییرات فیزیکی را در مغز ایجاد کند.
تاثیر مدیتیشن بر مغز روی توانایی مغز برای ساماندهی مجدد خود و افزایش طول عمر مشهود است.
مغز با هر تفکر و احساس، مسیرهای جدیدی را در داخل خود درست می کند و مدام در حال تغییر ساختارهای عصبی خود است و بارها و بارها ، فیزیک یا شکل مغز در حال تغییر است.
با تغییر چگالی ماده خاکستری، از طریق نوروپلاستیسیته، می توانید ارتباط بین نورون ها را ایجاد و بهبود ببخشید و فقط در چند روز مدیتیشن، تغییرات موثری در مغز اتفاق می افتد.
از طرفی مغز به طور طبیعی با ترشح مواد شیمیایی خاص خود، بین سلول های عصبی اش ارتباط برقرار میکند و با تاثیر مدیتیشن بر مغز، تعادل هورمون های حیاتی ایجاد شده و بر سیستم بدنی و ذهنی فرد تاثیر می گذارد.
از جمله هورمون هایی که در بدن متعادل می شود. شامل:
سروتونین- هورمونی که احساس شادی ایجاد می کند و خلق و خوی انسان را تنظیم می کند.
کورتیزول- این هورمون، استرس را کاهش می دهند.
سطح هورمون DHEA طول عمر را افزایش می دهد.
هورمون گاما آمینو بوتیریک اسید- اثر آرام بخش آن، سیستم عصبی مرکزی را مهار می کند.
اندورفین- با افزایش این هورمون انتقال دهنده های عصبی که شادی تولید می کند افزایش می یابد.
هورمون رشد- این هورمون نیروی جوانی را افزایش داده و به طور طبیعی افزایش سن را به تعویق می اندازد.
ملاتونین-مسئول خواب آرام است و به تنظیم خلق و خو کمک می کند.
مغز با فعالیت مداوم الکتریکی، ارتباط بین نورون ها را برقرار می کند و نوسان ها آنقدر قوی هستند که با دستگاه الکترو انسفالوگرام(EEG: پنج نوع اصلی امواج مغزی در فرکانس های مختلف آهسته تا سریع را اندازه گیری می کند) قابل تشخیص است.
با تاثیر مدیتیشن بر مغز این امکان به‌وجود می آید که فرکانس های امواج مغزی خود را دستکاری کنید.
تغییرات مغز در قبل و بعد از ۱۰ دقیقه مدیتیشن
۵ نوع فرکانس اصلی مغز داریم:
امواج مغز گاما: سریعترین امواج مغزی قابل اندازه گیری توسط EEG است که با افزایش فعالیت ذهنی از جمله ادراک، یادگیری، هوشیاری و حل مسئله مرتبط است و زمانی که مغز در حال پردازش همزمان چند نوع اطلاعات است دیده می شود.
امواج مغز بتا: زمانی که فکر می کنیم و در حال شناسایی هستیم بیشتر در مواقع تمرکز و مکالمه قابل شناسایی است.
امواج مغز آلفا: زمانی که ذهن در حالت آرام و هشیار و یا انجام فعالیت های خلاقانه قرار دارد قابل شناسایی است این امواج درست قبل از خواب و یا در طول مدیتیشن افزایش می یابد.
امواج مغز تتا: در طول مدیتیشن عمیق، خیالپردازی یا خواب قابل اندازه گیری است مثلا بعضی کارها که در طول روز به طور خودکار انجام می دهیم.مثل دوش گرفتن یا ظرف شستن قابل شناسایی است.
امواج مغز دلتا: در زمان خواب عمیق قابل اندازه گیری است به طور کلی وقتی بدن هوشیاری خود را از دست می دهد قابل شناسایی است.
تمام امواج مغزی ذکر شده یک فرایند پیچیده ذهنی است که ما تجربه می کنیم و با تاثیر مدیتیشن بر مغز می توانید همه این امواج را کنترل کنید.
وقتی مدیتیشن می کنید و به درون خود متمرکز می شوید، امواج آلفا و تتا افزایش می یابد و بعد با تولید امواج آلفا به طور خودکار بدن به سمت استراحت و آرامش می رود.
همچنین تقویت امواج آلفا می تواند خلاقیت شما را بیشتر کند و این تغییرات، زندگی آرامی را برای شما فراهم می کند.
در ادامه چند تغییر که در اثر، تاثیر مدیتیشن بر مغز ایجاد شده است را توضیح می دهیم:
برای تاثیر مدیتیشن بر مغز راه های مختلفی وجود دارد ولی به زبان ساده همین که توجه آگاهانه خود را در یک جای خوشایند قرار دهید و فقط به درون خود فرو بروید و بدون قضاوت خود، تمرین کنید، می توانید به آرامش درونی که منتظرش هستید دست پیدا کنید.
مدیتیشن در دنیای شلوغ امروز، راهگشا است
فواید مدیتیشن برای مغز فراوان است مدیتیشن ارتباطات عصبی را تقویت می کند و با تمرین منظم، می توانید نوروبیولوژی انعطاف پذیری را در مغز خود داشته باشید.
از جمله:
• احساس راحتی بیشتری خواهید داشت.
• با افزایش سن، سلامتی مغز بیشتر خواهد شد.
• سبب کاهش استرس درونی می شود.
• تمرکز سالم و پایدار را افزایش می دهد.
• با تاثیر مدیتیشن بر مغز حس همدلی و همدردی در شما بیشتر می شود.
اخیرا مطالعات fMRI یا EEG نشان داده است که تاثیر مدیتیشن بر مغز بسیار شگفت انگیز است.
از تغییر در حجم ماده خاکستری تا کاهش فعالیت در مراکز اصلی مغز و افزایش اتصالات عصبی بین مناطق مغزی نشان می دهد که مدیتیشن اثرات مثبتی داشته است.
• مدیتیشن به تعویق انداختن پیری مغز کمک می کند.
افزایش یا ثابت بودن قشر خاکستری مغز در افرادی که بیش از ۲۰ سال مدیتیشن کرده اند نسبت به کسانی که تمرین نداشتند به راحتی قابل اندازه است.(تحقیقات UCLA)
• مدیتیشن ذهن پریشی و افکار سرگردان مغزی را کاهش می دهد.
افکار پراکنده و عدم تمرکز و نشخوار فکری و نگرانی های گذشته و آینده سبب می شود ما کمتر شاد باشیم. مطالعات نشان داده اند که مدیتیشن افکار پراکنده را سروسامان می دهد.
• مدیتیشن برای مقابله با افسردگی بسیار مفید است.
مطالعات جانز هاپکینز در سالهای گذشته نشان داده است که داروهای ضد افسردگی تاثیری که بر اضطراب و افسردگی دارد با تاثیر مدیتیشن برابری می کند.
بسیاری از مردم فکر می کنند که مدیتیشن یعنی یکجا نشستن و هیچ کاری انجام ندهیم. اما مدیتیشن یک آموزش فعال ذهن برای افزایش آگاهی است مدیتیشن برای رفع افسردگی جادو نمی کند ولی می تواند کم کم علائم افسردگی را کنترل و مدیریت کند.
• مدیتیشن ممکن است منجر به تغییر حجم در نواحی کلیدی مغز شود.
مدیتیشن با افزایش ضخامت قشر در هیپو کامپ به یادگیری و حافظه تاثیر می گذارد. با کاهش تولید تعداد سلول های مغزی بخش آمیگدال باعث می شود که استرس و ترس و اضطراب کاهش پیدا کند.
مدیتیشن علاوه بر تغییرات سلول های مغزی بر نواحی مغز که سبب تغییر خلق و خو و تحریک احساسات می شود تاثیر می گذارد.
• مدیتیشن اضطراب را کاهش می دهد.
بسیاری از مردم، مدیتیشن را برای کاهش استرس خود انجام می دهند. مطالعات دانشگاه ماساچوست نشان داده است حتی اگر فردی سالها پیش برای چند هفته مدیتیشن انجام داده باشد با سطح استرس کمتری نسبت به افرادی که با مدیتیشن آشنایی ندارد روبرو شده اند. فقط با توجه به خود و محور قرار دادن درون خود می توان ذهن را آگاه نگه داشته و فرد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی را کمک کرد.
• مدیتیشن می تواند به اعتیاد کمک کند.
تاثیر مدیتیشن بر مغز ثابت شده است و از آنجایی که مدیتیشن بر خود کنترلی مغز تاثیر دارد، می تواند به بهبودی افراد از انواع مختلف اعتیاد کمک نماید.
در مطالعاتی که انجمن ریه آمریکا انجام داده است نشان می دهد که افرادی که ذهن آگاهی را یاد گرفته اند تعداد ترک سیگاری آنها چند برابر افزایش یافته است.
مقاله بسیار مفیدی بود سپاس از شما