ذهن یک نعمت قدرتمند و فوق العاده است. توانایی بسیار زیادی در حل مسائل و تمام آن چیزی دارد که در درون و بیرون ما رخ می‌دهد. از آنجایی که مغز یکی از ارگان‌های بدن است، طبیعی است که دچار خستگی ذهنی و مشکلات مربوط با این موضوع شویم.
به بیان ساده‌تر، ما در طول عمر خود بارها به خستگی ذهنی هنگام مطالعه، تفکر، نوشتن، فکر کردن و… دچار می‌شویم.
اغلب ما مفهوم خستگی ذهنی را نمی‌شناسیم و برخی هم راهکارهای درمان خستگی ذهنی را نمی‌دانیم.
در این مقاله از متا راز با ما همراه باشید تا جامع‌ترین اطلاعات را درباره خستگی ذهنی کسب کنید.
خستگی ذهنی چیست؟
قبل از پرداختن به راه‌های از بین بردن خستگی ذهنی، ابتدا باید با این حالت آشنا شویم و اصول ذهنی را بیاموزیم تا زمانی که دچار این مشکل شدیم، بتوانیم با شناخت کافی آن را درمان کنیم.
اگر بخواهیم توصیفی از خستگی ذهنی ارائه کنیم، باید حالتی را تصور کنیم که برای اغلب ما رخ داده است. این حالت زمانی است که به سرانجام رساندن کارها برای ما غیر ممکن به نظر می‌رسد و انرژی ذهنی ما تحلیل رفته است.
در این حالت معمولاً احساس می‌کنیم که قدرت انجام کارها را نداریم و یا احساس بی علاقگی نسبت به انجام کارها داریم. برای اغلب افراد احساس خستگی ذهنی گذرا و کوتاه مدت بوده و ناشی از عوامل خاص و علل مشخصی است.
عوامل ایجاد خستگی ذهنی
مشغله کاری و به دنبال آن شلوغی ذهن باعث تحلیل رفته انرژی آن شده و خستگی ذهنی ایجاد می‌کند. به طور کلی هر علتی که باعث کاهش انرژی ذهنی شود و آن را خسته کند، در حد بالاتر از معمول خود منجر به خستگی ذهنی میشود.
باید توجه کرد که ذهن بسیار قدرتمند است و در اکثر مواقع خستگی زیادی احساس نمی‌کند؛ با این حال برخی موقعیت‌ها هستند که احساس خستگی ذهن را تشدید کرده و بر آن دامن می‌زنند. مهمترین علل خستگی ذهنی در زندگی روزمره عبارتند از:
مطالعه زیاد یا تفکر بیش از حد بر روی چیزی
مشاغل سخت از نظر ذهنی مثل اورژانس یا حوزه‌های کاری که نیاز به دقت فراوان دارند.
درگیری ذهنی به دلیل مسائل مالی یا مشکلات روزمره زندگی
افزایش مسئولیت‌ها مثل بچه‌دار شدن یا مراقبت از یک فرد مسن
کمال گرایی بیش از حد و توجه به جزئیات
قرارگیری در موقعیت‌های دشوار که نیاز به تمرکز بیش از حد دارند.
علائم خستگی ذهنی چیست؟
استرس به عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد خستگی ذهنی شناخته میشود اما ممکن است به عنوان علامت این مشکل نیز ظهور کند. یکی دیگر از علائم شایع خستگی ذهن، فرسودگی شغلی یا کارزدگی است. در این مشکل افراد از کاری که دارند زده شده و دیگر تمایلی به انجام آن کار نشان نمی‌دهند.
به طور کلی، علائم فرسودگی شدید به سه دسته فیزیکی، روانی و رفتاری تقسیم بندی می‌شوند که عبارتند از:
علائم فیزیکی خستگی ذهنی
سر درد از مهمترین علائم فیزیکی این مشکل است. افرادی که دچار خسته شدن ذهن می‌شوند، سردرد ناراحت کننده‌ای را تجربه می‌کنند. تغییرات خواب مثل کم خوابی یا بی خوابی نیز به دنبال سردرد یا سایر علائم می‌توانند ایجاد شوند. برخی دیگر از این علائم:
خستگی فیزیکی مزمن
تغییر در وزن (چاق یا لاغر شدن)
کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن در مقابل ویروس‌هایی مثل سرماخوردگی یا آنفلوآنزا
ناراحتی‌های گوارشی
احساس سنگینی پلک‌ها
علائم روانی خستگی ذهنی
از آنجایی که این خستگی در مغز و ذهن اتفاق می‌افتد، عمده علائم نیز در این ارگان احساس خواهد شد. احساس بیگانگی یا جدایی از دیگران به همراه احساس کلافگی و سردرگمی از شایع‌ترین مواردی است که برای اکثر افراد اتفاق می‌افتد. افسردگی در مردان و زنان و اضطراب از دیگر علائم ذهنی هستند که به دنبال این موضوع ایجاد می‌شوند. برخی دیگر از این موارد:
افرادی که دچار خستگی در ذهن می‌شوند، برخی علائم رفتاری از خود نشان می‌دهند که افراد پیرامون آنها خیلی بهتر این موارد را می‌شناسند. آنها دچار انزوا یا ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران می‌شوند.
زودرنج بوده و خیلی زود عصبانی خواهند شد. کارزدگی و کاهش مسئولیت پذیری در افرادی که دچار خستگی ذهن می‌شوند، شایع است. آنها به دلیل اینکه بهره وری و بازدهی در کار را از دست می‌دهند، دچار مشکلاتی در محیط کار خواهند شد.
۱۰ راه درمان خستگی ذهنی
اکنون زمان این است تا به سوال «چگونه خستگی ذهنی را از بین ببریم؟» پاسخ دهیم. با مطالعه بخش قبلی اولین قدم را برای درمان خستگی ذهنی برداشته‌اید؛ این قدم شناخت اختلال و آشنایی با علل و علائم آن بود. در ادامه راهکارهای عملی درمان خستگی ذهنی را انجام دهید تا این مشکل را به طور کامل حل کنید:
استراحت کنید
اولین کاری که برای رفع خستگی ذهن باید انجام دهید، استراحت است.
استراحت کردن در اغلب موارد باعث از بین رفتن این احساس خستگی خواهد شد؛ چرا که مغز ما با این کار، انرژی لازم خود را کسب کرده و اصطلاحاً شارژ خواهد شد. حتی یک استراحت کوتاه مدت چند دقیقه‌ای میتواند مشکل شما را حل کند. خوابیدن کامل‌ترین و بهترین شیوه برای استراحت مغز است؛ سعی کنید وقتی که دچار این مشکل شدید، برای مدتی کوتاه به خواب بروید.
اگر نمی‌خواهید بخوابید یا به هر دلیلی امکان خوابیدن برای شما فراهم نیست، ذهن خود را آزاد کنید. برخی از بهترین روش‌های آزادسازی ذهن:
برخی از تکنیک‌ها که برای آرامش ذهنی از آنها استفاده میشود در بالا اشاره شد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۳ مشخص کرد که اینگونه تکنیک‌ها با کاهش سطح کورتیزول خون، کمک زیادی به کمتر شدن احتمال مشکلاتی مثل استرس می‌کنند.
یوگا، مدیتیشن خواب، تایچی، ماساژ، رایحه درمانی و بیوفیدبک از جمله راهکارهای آرام سازی ذهن و بدن هستند که اتفاقاً محبوبیت بسیاری در میان افراد دارند.
به کم خوابی توجه کنید
عادات نامناسب خواب و کم خوابی به دلیل مشغله زیاد باعث خستگی ذهن خواهد شد. همانطور که گفتیم، خواب به عنوان یک شارژر برای مغز عمل می‌کند و انرژی لازم را برای آن تامین می‌نماید؛ بنابراین توجه به کم خوابی از جمله مهمترین راهکارهای درمان خستگی ذهنی شمرده میشود. هر فرد بالغ به طور میانگین و معمول به ۷-۸ ساعت خواب مفید در روز نیاز دارد که باید در کیفیتی مناسب رخ دهد
. دیرخوابیدن عادتی است که اغلب ما به آن دچار هستیم و از این طریق خودمان را درگیر خستگی ذهنی می‌کنیم. سحرخیزی بعد از خواب با کیفیت و کامل لذتی است که آرامش ذهنی را نیز به دنبال دارد.
ورزش کنید
ورزش کردن به عقیده بسیاری باعث خستگی میشود اما باید توجه کرد که کیفیت ورزش چقدر است و اصولاً باعث خستگی در چه زمینه‌ای میشود. وقتی ورزش می‌کنیم، سطح استرس کاهش یافته و خون بیشتری به مغز می‌رسد. همینطور ورزش کردن باعث میشود بتوانید ذهن خود را از هرگونه کینه، خشم و عصبانیت پاکسازی کنید.
این موضوع باعث کاهش خستگی ذهن و البته رفع علائم ناشی از این مشکل میشود. آرامش ذهنی که از ورزش کردن درست دریافت می‌کنید، قابل مقایسه نیست با حالتی که ورزش نکرده‌اید. البته پیدا کردن انگیزه برای ورزش کردن ممکن است دشوار باشد.
برخی از پیشنهاد‌ها برای داشتن یک ورزش سالم و درست:
پیاده روی چند دقیقه‌ای در محیطی خلوت و خوش آب و هوا
تمرینات کششی و هوازی درست
کاهش شدت تمرینات به گونه‌ای که فشار زیادی روی شما ایجاد نکند.
شنا یا دوچرخه سواری ملایم
یک دفتر شکرگزاری ایجاد کنید
شکرگزاری یک راه حل بسیار عالی نه تنها برای رفع خستگی ذهنی بلکه برای رسیدن به درجات بالای رشد فردی و موفقیت در تمامی زمینه‌هاست.
زمانی که ذهن شما خسته است، افکار و احساسات منفی بیشتری را جذب می‌کند؛ بنابراین در این زمان‌ها باید بیشتر به فکر کاهش این احساسات منفی باشید. یک دفتر بردارید و در آن تمامی چیزهایی که باید از خداوند به دلیل داشتن آنها شکرگزاری کنید را بنویسید.
مهم نیست این نعمت‌ها تا چه حد بزرگ هستند؛ حتی میتوانید موارد کوچک مثل داشتن یک گلدان را در دفتر شکرگزاری خود بنویسید و از خداوند به دلیل این نعمت‌ها تشکر کنید.
برای اینکه منبع استرس را به خوبی شناسایی کنید، باید به فعالیت‌ها و موقعیت اجتماعی خود توجه نمایید.
در شغل، تحصیل، خانواده، محیط زندگی و تمام جنبه‌های بیرونی تفکر کرده و مواردی که باعث ایجاد استرس در شما می‌شوند را مشخص کنید.
توجه کنید که داشتن استرس همیشه به عنوان یک عامل مخرب روی ذهن عمل می‌کند؛ بنابراین هرچه سریع‌تر این مشکل را حل کنید، وضعیت بهتری خواهید داشت.
بهترین کاری که میتوانید انجام دهید، شناسایی منبع استرس و رفع آن است. اگر در حیطه کاری خود مسئولیت‌ها و فعالیت‌های زیادی دارید، آنها را کم کنید. اگر در روند تحصیلی خود دچار فشار بیش از حد هستید، از یک دوست یا استاد خود کمک بگیرید. به هر حال باید فشارهایی که روی ذهن خود وارد می‌کنید را متعادل سازی نمائید.
برنامه ریزی کنید
گاهی اوقات به دلیل شلوغی یا سردرگمی ذهن در روند اجرای کارها، دچار خستگی ذهن می‌شویم. مدیریت زمان کمک بسیاری به نظم فردی و ذهنی می‌کند؛ علاوه بر این اهداف ما را ساماندهی کرده و باعث قرارگیری در مسیر موفقیت میشود. یک دفتر یا اپلیکیشن برنامه ریزی انتخاب کنید و اهداف خود را به صورت واقع گرایانه و هوشمند مشخص کنید.
اگر برنامه ریزی دقیق و مناسبی داشته باشید، حجم زیادی از اهداف و کارهایی که باید انجام دهید را از ذهن خود بیرون کرده و روی کاغذ یا اپلیکیشن ثبت می‌کنید. کاهش این بار اضافی از ذهن تاثیر بسیار زیادی روی رفع خستگی آن خواهد داشت. یکی از راز های موفقیت در زندگی نیز برنامه ریزی روزانه است که میتواند به شما کمک کند سازمان دهی وقت درستی داشته باشید.
توجه کنید که برنامه ریزی درستی داشته باشید؛ یعنی نباید اهداف را آنقدر بلند پروازانه و بزرگ تعیین کنید که رسیدن به آن بسیار سخت و حتی غیر ممکن باشد و پس از شکست در این مسیر، دچار ناامیدی و از دست رفتن اعتماد به نفس شوید. در برنامه ریزی روزانه خود، حتماً زمانی را برای استراحت و البته تفریح اختصاص دهید.
به ساعت کاری توجه کنید
مسئولیت‌های بیشتر یا ساعات کاری طولانی‌تر استرس زیادی به ذهن شما وارد خواهند ساخت. کارهای روزمره خود را متعادل سازی کنید و به فکر اضافه کاری یا مسئولیت‌های بیشتر در زمانی که حس می‌کنید ذهن شما توانایی پردازش آن را ندارد، نباشید و برای آرام کردن ذهن خود تلاش کنید.
بسیاری از افراد کمال گرا دچار این مشکل می‌شوند؛ یعنی لیست کارهای خود را بسیار بلند بالا تنظیم و مسئولیت‌های سنگینی دریافت می‌کنند. آنها با کمالگرایی مخرب خود، آسیب زیادی به ذهن‌شان وارد می‌کنند که کیفیت زندگی آنها را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
انزوا یکی از علائم شایع در افرادی است که دچار خسته شدن ذهن می‌شوند.
برای درمان خستگی ذهنی سعی کنید با افراد ارتباط برقرار کنید. از طرفی دیگر، برخی از افراد با درد و دل کردن به اصطلاح خالی می‌شوند؛ این خالی شدن یعنی کاهش بار از روی ذهن. اگر درد و دل کردن یا حرف زدن با دیگران برای شما خوشایند هست، پس انجامش دهید. با نزدیکان و حتی افراد خانواده خود، دغدغه‌های ذهنی‌تان را در میان بگذارید و از آنها مشورت بگیرید. گاهی راهکارهایی که آنها ارائه می‌دهند، میتواند مشکلات بزرگ شما را حل کند. مراجعه به مشاور یا روانشناس یک راه حل مناسب‌تر است.
محیط خود را خلوت کنید
محیط زندگی شما، اتاق، دفتر کار و حتی لباس‌هایی که می‌پوشید، باید ساده و مینیمال باشند. در حقیقت جامعه شلوغی مثل شهر تهران که همهمه بسیاری را تجربه می‌کند، تاثیر زیادی بر خستگی ذهن افراد می‌گذارد. اگر برای خلوت‌تر کردن محیط زندگی مثل اتاق خواب تلاش نکنید، علاوه بر شلوغی شهر، نوعی از اغتشاش ذهنی دامان شما را خواهد گرفت. سعی کنید در محیط زندگی خود از کمترین اشیا استفاده کنید تا توجه شما را به سمت خود جلب نکنند. زندگی مینیمالیستی یک راهکار مناسب برای افرادی است که به فکر جدا شدن از شلوغی‌ها و همهمه شهر و زندگی مدرن هستند.
![شایع ترین مشکلات روانی نوجوانان + راه های درمان [سال 2023]](https://metaraz.ir/wp-content/uploads/2023/09/The-most-common-mental-problems-of-teenagers-300x188.jpg "شایع ترین مشکلات روانی نوجوانان + راه های درمان [سال 2023]✔️")
